دویچه‌وله: به رغم ابهام‌ها و اعتراض‌های فراوان، سرانجام مرحله نخست آبگیری سد چم‌شیر گچساران به طور رسمی آغاز شد. وجود لایه‌های نمک، چاه‌های نفت و آثار باستانی کاوش نشده در مخزن سد از جمله نگرانی‌ها هستند.
مرحله اول آبگیری سد چم‌شیر در ۲۵ کیلومتری جنوب شرق گچساران در استان کهکیلویه و بویراحمد روز دوشنبه، ۲۲ اسفند آغاز شد.

به گزارش خبرگزاری ایرنا، معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چم‌شیر در حاشیه مراسم آغاز این عملیات گفت‌، مرحله نخست آبگیری با حجم ٣۵٠ میلیون متر مکعب با موفقیت انجام شد.

محمدرضا فاضل با بیان این که در مرحله نخست ۱۵ درصد مخزن سد پر شد افزود: «سد و نیروگاه چم‌شیر بزرگترین طرح برق آبی در کشور است که با هدف ذخیره ۲/۳ میلیارد متر مکعب آب و بهبود کیفیت و کنترل سیلاب‌ها بر روی رودخانه زهره ساخته شد.»

نگرانی از پیامدهای غیرقابل بازگشت سد چم‌شیر

به گفته محمدرضا فاضل، سد چم‌شیر از نوع سدهای “بتنی غلتکی” (RCC) است که مطالعات احداث آن در سال ۱۳۷۳ از سوی سازمان‌های آب منطقه‌ای فارس، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد آغاز شد.
در نظر بسیاری از ناظران، حدود سه دهه “مطالعه” الزاما به معنی انجام کارهای کارشناسی لازم و در نظر گرفتن دغدغه‌های زیست‌محیطی و امثال آن نیست.

بر این اساس، منتقدان از مدت‌ها پیش هشدار داده‌اند که آب‌گیری سد چم‌شیر می‌تواند “پیامدهای غیر قابل بازگشت” داشته باشد.

یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها وجود لایه‌های نمکی و گچی در مخزن سد است که خطر انحلال آنها در صورت آبگیری سد جدی است.

فاجعه زیست‌محیطی مانند سد گتوند؟

این اتفاقی است که پیش از این در سد گتوند در استان خوزستان نیز رخ داد و بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند آبگیری آن به بروز یک فاجعه زیست‌محیطی و شوری آب رود کارون منجر شد.

به گزارش خبرگزاری ایسنا، حیدر زارعی، عضو هیئت علمی دانشگاه چمران اهواز اول دی ماه در یک نشست تخصصی گفت‌، با توجه به تکمیل نشدن مطالعات پیش از آبگیری سد چم‌شیر و در نظر نگرفتن مسائلی مانند تاثیر انحلال لایه‌های نمک در افزایش شوری آب، این پروژه نیز می‌تـواند مانند سد گتوند ورود به مسیری غیر قابل برگشت باشد.

بحث این که سد گتوند به جای یک پروژه ملی به یک فاجعه زیست‌محیطی تبدیل شد موضوعی است که به خصوص پس از آبگیری این سد حتی از سوی برخی کارگزاران حکومت نیز عنوان شده است.

عیسی کلانتری، رئیس سابق سازمان حفاظت محیط زیست زمانی سد گتوند را “جنایتی در حق سرزمین ایران” خواند و خواستار محاکمه مجریان آن شد.

محمد‌علی بنی‌هاشمی، رئیس موسسه آب دانشگاه تهران نیز زمانی گفته بود، احداث سد گتوند ابتدای سال ۷۶ در دوران ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی آغاز شد و در دو دولت محمد خاتمی ادامه یافت و در دولت دوم محمود احمدی‌نژاد به بهره‌برداری رسید.

او گفته بود، به این ترتیب پنج دولت در اجرای این پروژه نقش داشتند و هر یک به اندازه‌ای “در این بحران و اشتباه بزرگ ملی” سهیم هستند و مسئولیت دارند.

مطالعه و احداث سد چم‌شیر؛ از رفسنجانی تا رئیسی

اگر گفته معاون اجرایی سد چم‌شیر درباره زمان آغاز مطالعات آن را ملاک بگیریم هشت دولت از رفسنجانی تا ابراهیم رئیسی در پیامدهای احتمالی احداث و آب‌گیری سد چم‌شیر مسئول هستند.
خبرگزاری مهر ۲۲ اسفند در گزارشی وجود چاه‌های نفت در منطقه گچساران را یکی دیگر از دغدغه‌های آبگیری سد چم‌شیر عنوان کرد: «وجود چاه‌های نفت در محدوده مخزن چالش دیگری است که توسط فعالان مطرح شده و بر این اساس چندین چاه در این محدوده شناسایی شده است.»

این خبرگزاری می‌گوید،‌ کشف اشیا و آثار باستانی در محدوده مخزن سد که درباره آنها “کاوش مستمر و اساسی” انجام نشده یکی دیگر از نگرانی‌هایی است که مطرح می‌شود.

بنا بر این گزارش، محمود محضرنیا،، مجری طرح سد و نیروگاه چم‌شیر می‌گوید، آبگیری مراحل مشخص و استانداردی دارد و در کنار فرایند آبگیری، بررسی و پایش نیز انجام می‌شود.

تجربه‌های قبلی نشان داده که وقتی طرحی با این ابعاد و هزینه وارد مرحله آبگیری می‌شود هیچ “بررسی و پایشی” باعث توقف آن نخواهد شد.

افزون بر این، آبگیری مخازن مورد مناقشه سدها مستلزم به انجام رسیدن بررسی‌های زیست‌محیطی است که به گفته آگاهان، در مورد سد چم‌شیر دست‌کم تا اول دی ماه رخ نداده است.