رادیوفردا: وزیر خارجه بریتانیا در سال‌های ۱۹۷۷ تا ۱۹۷۹ می‌گوید کشورش سرانجام باید به نقش تاثیرگذار خود در کودتای سال ۱۳۳۲ علیه دولت محمد مصدق در ایران اذعان کند.

دیوید اوئن در مصاحبه با شماره روز سه‌شنبه ۲۴ مرداد روزنامه «گاردین» گفت که این پذیرش هم به نفع اعتبار بریتانیا است و هم جنبش اصلاحی ایران.

اظهارات این مقام پیشین بریتانیایی در آستانه هفتادمین سالگرد سرنگونی دولت محمد مصدق بیان می‌شود که بسته به گرایش جریان‌های سیاسی، برخی آن را «کودتا» می‌خوانند و گروهی نیز از آن به عنوان «قیام ملی» یاد می‌کنند و عزل مصدق را از اختیارات شاه می‌دانستند.

سازمان‌های جاسوسی بریتانیا و ایالات متحده متهم هستند که در اقدامی موسوم به «عملیات چکمه»، علیه دولت محمد مصدق دست به «کودتا» زده و در میان مخالفان او پول پخش کردند.

به نوشته گاردین، دولت ایالات متحده ده سال پیش با آزاد کردن بسیاری از اسناد محرمانه اطلاعاتی از بایگانی‌ها به‌طور رسمی بر نقش خود در این عملیات صحه گذاشت. با این حال، حکومت بریتانیا از اعلام موضع رسمی در این زمینه خودداری کرده است.

در حالی که دولت هری ترومن در آمریکا، محمد مصدق را سدی در برابر کمونیسم می‌دانست اما وینستون چرچیل نخست‌وزیر بریتانیا جانشین او، دوایت آیزنهاور، را متقاعد کرد تا علیه نخست‌وزیر وقت ایران دست به اقدام بزند.

دیوید اوئن در مصاحبه با روزنامه گاردین گفته است: «دلایل خوبی وجود دارد تا به نقش بریتانیا در همراهی با ایالات متحده در متوقف کردن تحولات دموکراتیک در سال ۱۹۵۳ اذعان کرد. با پذیرفتن این اشتباه و خساراتی که به مسیر منتهی به ایران دمکراتیک وارد آمد، احتمالا اصلاحات اکنون تا حدود زیادی ممکن خواهد شد».

آقای اوئن هنگام سرنگونی حکومت شاه در جریان انقلاب بهمن ۵۷ وزیر خارجه بریتانیا بود، و به نوشته گاردین، بسیاری از مورخان این انقلاب را پیامد با تاخیر مرگ دمکراسی ایرانی در مرداد ۱۳۳۲ ارزیابی می‌کنند.

وزیر خارجه سابق بریتانیا در این زمینه گفت: «من در پاییز سال ۱۳۵۷ به شکل خیلی علنی در تلویزیون هشدار دادم که به قدرت رسیدن ملاها ویرانگرتر از حکومت شاه در حوزه حقوق بشر و رضایت فردی خواهد بود».

او تصریح کرد: «متاسفانه ثابت شد که این نظر درست بوده است».

آقای اوئن افزود: «برای شاه روشن کردم که حکومت او باید راهی برای انجام اصلاحات دمکراتیک باز کند، اما کاش از بیماری جدی او خبر داشتم و زودتر از سال ۵۷ به او فشار می‌آوردم تا برای انجام امور درمانی در سوئیس بماند و اجازه دهد که یک حکومت دمکراتیک‌تر در ایران سر کار بیاید».

محمدرضا پهلوی در سال‌های آخر حکومت خود متوجه شد که به سرطان مبتلا شده است، اما فقط تعداد کمی از اطرافیان او از بیماری‌اش خبر داشتند.

به گفته وزیر خارجه سابق بریتانیا، «امروزه، بحث‌های قدرتمند زنان برای اصلاحات در ایران در حال شنیده شدن و مورد احترام است زیرا آنها با روح سیاسی ریشه‌دار در تاریخ ایران، سازگار هستند».

او افزود: «حکومت بریتانیا امروز باید به آنها در این هدف کمک و احتمال موفقیتش را تقویت کند».

بر اساس گزارش روزنامه گاردین و رادیوفردا/ک.ر