بی‌بی‌سی: تسخیر بخشی از سکوهای ورزشگاه‌های قطر در بازی‌های تیم ملی فوتبال ایران، احتمالا دستاورد تازه تماشاگران حکومتی در جام ملت‌های آسیا است، آن هم در روزهایی که به نظر می‌رسد عده‌ای از هواداران تیم ملی علاقه‌ای به حمایت از این تیم ندارند. این «دستاورد» را می‌توان از پوشش خبری رسانه‌های حکومتی در مورد نماز جماعت تماشاگران برگزیده‌ در قطر متوجه شد.

فرستادن افراد نزدیک به حکومت با رویکرد «تسخیر سکوها» از جام جهانی ۲۰۲۲ قطر شروع شد که هم‌زمان با اعتراضات گسترده مردمی بود. حالا با توجه به آن‌چه در بازی‌های ایران در مسابقات گروهی جام ملت‌های آسیا دیده شد، به نظر می‌رسد که به داستانی دنباله‌دار بدل شده باشد.

این مطلب نگاهی دارد به روندی که «تماشاگران حکومتی» از جام جهانی تا جام ملت‌ها طی کرده‌اند.

از نیروی امنیتی تا روابط عمومی ستاد امر به معروف

جرقه اولیه اعزام «تماشاگران حکومتی» از جام جهانی قطر زده شد، هر چند نه تا این حد علنی که این روزها می‌بینیم. یکی از مواردی که در هنگام جام جهانی با واکنش گسترده در شبکه‌های اجتماعی روبرو شد، انتشار ویدئویی از گفت‌وگوی یکی از همین «تماشاگران» با رسانه‌ای خارجی به زبان انگلیسی بود که از «برابری زن و مرد در ایران» دفاع می‌کرد.

فعالان فضای مجازی بعد از این ویدئو و عکس‌های این تماشاگران، اینقدر پیگیر ماجرا شدند که اطلاعات بیشتری به دست آمد. سرانجام گفته شد آن زن، که به دلیل عدم تسلط به زبان انگلیسی به خانم بیکاز(because) معروف شد، معاون مدیر دفتر رسانه‌های خارجی وزارت ارشاد اسلامی بوده است.

در ادامه پیگیری کاربران رسانه‌های اجتماعی بود که نام‌های امیرحسین ثابتی (مجری برنامه جهان‌آرا)، محمدرضا شهبازی (مجری برنامه طنز صدا و سیما)، وحید ایمانی (مدیر روابط عمومی ستاد امر به معروف و نهی از منکر) و حتی محمد مسعود حیدری یزدی به عنوان نیروی امنیتی در میان تماشاگران حکومتی جمهوری اسلامی در جام جهانی ۲۰۲۲ قطر مطرح شدند.

هزینه «۶۳ میلیاردی» برای تماشاگران حکومتی؟

شش ماه بعد از جام جهانی، حرمت‌الله رفیعی، رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی، به خبرگزاری ایسنا از بدهی‌های فدراسیون فوتبال از جام جهانی گفت. او در بخشی از این مصاحبه به مسافران سفارشی فدراسیون فوتبال اشاره کرد:

«آن موقع فدراسیون شرط گذاشت که تعداد محدودی از آژانس‌ها سهمیه بلیت می‌دهد، اما در ازای آن مسافران را خودش معرفی می‌کند.»

بنابر این گزارش، «بر اساس قرارداد فدراسیون فوتبال با مجری‌های منتخب تورهای جام جهانی، آژانس‌های طرف قرارداد متعهد شده بودند به ۲۲۰ مسافر معرفی‌شده از طرف این فدراسیون، خدمات پروازی (با هواپیمای ایران‌ایر به صورت رفت‌و‌برگشت)، ترنسفر‌، تغذیه و اسکان ارائه کنند.»

رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی اعلام کرده بود که «حدود ۷ میلیارد تومان» به آژانس‌های مسافرتی بدهکار است.

همان زمان روزنامه اینترنتی فراز با بررسی هزینه‌‌های این اعزام‌ها نوشت که خرج سفر و ۱۰ روز اقامت در قطر برای هر نفر به طور متوسط چهار هزار دلار است. این روزنامه هزینه اعزام دست‌کم ۳۵۰ تن از وفاداران به جمهوری اسلامی را رقمی معادل ۶۳ میلیارد تومان تخمین زد و نوشت: «این افراد با حضور در قطر چه آورده‌ای برای کشور خواهند داشت؟»

هزینه‌ای که از «بیت‌المال» برای سفر این تماشاگران صرف شده بود به مجلس هم کشیده شد. احمد راستینه، سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس، به رویداد ۲۴ گفته بود: «اگر افرادی به هزینه‌ بیت‌المال به جام جهانی اعزام شده باشند، حتماً کمیسیون فرهنگی، گزارش آن را به رسانه‌ها خواهد داد.»

اما نه هرگز گزارشی رسمی منتشر شد، نه فدراسیون فوتبال و مسئولان دیگر بابت این هزینه و هزینه‌های دیگر پاسخگو بودند.

این بار همه چیز علنی است

اگر یک سال پیش، معدود افرادی، مثل احمد راستینه، حالا به هر دلیلی، به اعزام‌ افراد با پول بیت‌المال به جام جهانی قطر واکنش نشان می‌دادند، حالا موضوع تماشاگران حکومتی این قدر واضح است که به نظر می‌رسد کسی از مسئولان، حتی برای خودنمایی هم که شده، دیگر انتقادی به اعزام آن‌ها مطرح نمی‌کند.

تماشاگران حکومتی، علنی و با لباس‌های یک‌شکل، که پرچم جمهوری اسلامی را نشان می‌دهد، کاملاَ هماهنگ مقابل دوربین‌ها می‌ایستند و ژست می‌گیرند تا تصویرشان در رسانه‌ها منتشر شود. بسیاری از آن‌ها پلاکاردهایی هم در حمایت از غزه در دست دارند.

شماری از این افراد قبل از بازی با امارات در محوطه ورزشگاه نماز جماعت خواندند که بسیاری از منتقدان آن را تلاشی در راستای خواست‌های حکومت ایران و عملکردی برای «دیده شدن» دانستند.

نمونه دیگر در این زمینه حضور «جیمی جامپ» نامتعارف در بازی ایران و امارات بود. «جیمی جامپ‌ها» افرادی هستند که هنگام مسابقه‌های فوتبال داخل زمین می‌دوند. بعضی از آن‌ها به دنبال سلفی گرفتن با ستاره‌های فوتبال و عده‌ای هم فقط به دنبال جلب توجه‌اند.

در میان این‌ها همچنین افرادی هستند که با در دست گرفتن پلاکارد یا پوشیدن پیراهن‌هایی که رویشان شعار نوشته شده است، می‌خواهند پیامی اجتماعی یا محیط‌زیستی را منتقل کنند. اما با توجه به شکل و شمایل فردی که در بازی با امارات به میانه زمین دوید، به نظر می‌رسد پیامی که او می‌خواست منتقل کند، متفاوت از نمونه‌های مشابه در سایر نقاط جهان است.

به هر حال چه این فرد را فرستاده جمهوری اسلامی بدانیم، چه نه، آن‌چه قطعی به نظر می‌رسد، تلاش حکومت ایران برای کنترل دست‌کم بخشی از سکوهای ورزشگاه‌های میزبان تیم ملی است تا به گفته بعضی مسئولان، سکوها را «یک‌سره» به مخالفان نسپارند.