روز: در حالی که بحث حمله به سوریه در محافل غربی ادامه دارد٬ فرمانده سپاه پاسداران گفته است که در صورت حمله آمریکا به سوریه٬ جنگ تنها محدود به این کشور نخواهد ماند و در منطقه ادامه خواهد یافت. اما هاشمی رفسنجانی در مقام رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام، در حضور رییس جمهور روحانی، از افرادی غیرمرتبط خواسته در این وضعیت حساس از اظهار نظر درباره این مسایل پرهیز کنند و این کار را به افراد مسوول بسپارند. هم‌زمان یک هیات دیپلماتیک از سوی جمهوری‌اسلامی به سوریه سفر کرده‌اند.

سردار جعفری٬ فرمانده سپاه پاسداران٬ گفته است که اگر آمریکا به سوریه حمله کند٬ آن‌گاه “واکنش‌ها فراتر از مرزهای سوریه خواهد بود”. وی اضافه کرده است که این مساله موجب خواهد شد که آمریکا “دچار بحران‌های زودرس در امنیت ملی خود” شود. به گفته‌ی فرمانده سپاه پاسداران “حمله به سوریه به معنای نابودی قریب‌الوقوع اسرائیل خواهد بود”.

هم‌زمان با سخنان جعفری٬ مجلس نهم٬ یک هیات دیپلماتیک به ریاست علاالدین بروجردی، رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، را به لبنان و سوریه اعزام کرده است. علاوه بر بروجردی٬ فتح‌الله حسینی و جواد کریمی قدوسی، دو عضو دیگر این کمیسیون٬ هم در این هیات حضور دارند. آن‌گونه که یکی از اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس اعلام کرده٬ این سه تن حامل “سه پیام مهم” برای مقام‌های لبنان و سوریه هستند: “دولت و ملت ایران با هر نوع دخالت نظامی بیگانه در امور سوریه به شدت مخالف است و تمام تلاشش را به کار خواهد گرفت تا کشور بیگانه چنین امکانی را برای دخالت در سوریه پیدا نکن… حمایت دولت و ملت ایران از جبهه مقاومت و مقابله با تجاوزگری‌های رژیم اشغالگر قدس… و انزجار دولت و ملت ایران از به‌کار گیری سلاح‌های شیمیایی”.

هفته گذشته و پس از استفاده از بمب شیمیایی در درگیری میان نیروهای دولتی سوریه و مخالفان٬ کشورهای غربی اعلام کردند که به همین بهانه قصد دارند حمله‌ای محدود علیه دولت بشار اسد انجام دهند.

آن زمان و و در یکی از نخستین واکنش‌های مقام‌های جمهوری‌اسلامی به این حمله احتمالی٬ محمدجواد ظریف٬ وزیر امورخارجه٬ گفته بود: “دنیا نمی‌تواند تحمل کند که یک یا چند کشور خودشان نقش دادستان، قاضی و مجری احکام را یک‌جا به عهده بگیرند و بر اساس منافع خودشان و نه واقعیات عمل کنند که پایان این مساله برای خودشان نیز خطرناک است”.

آیت‌الله خامنه‌ای٬ رهبر جمهوری‌اسلامی نیز با فاجعه خواندن امکان حمله نظامی به سوریه٬‌ گفته بود: “منطقه، مثل انبار باروت است و هیچ آینده‌ای را نمی‌توان پیش‌بینی کرد”.

پیش از این حسین شریعتمداری٬ نماینده منصوب ایت‌الله خامنه‌ای در موسسه کیهان٬ پیرامون حمله احتمالی آمریکا به سوریه٬ در سرمقاله این روزنامه نوشته بود: “آمریکا می‌تواند آغازکننده جنگ باشد ولی پایان دادن به آن در اختیار آمریکا و متحدانش نیست… اسرائیل پاشنه آشیل آمریکا و متحدان اروپایی آن است و بدون کمترین تردیدی، با آغاز حمله به سوریه، همه روزه هزاران موشک سراسر این سرزمین اشغالی و تاسیسات حیاتی آن را زیر و رو خواهد کرد… جهان اسلام از فتنه‌انگیزی‌های آمریکا و اسرائیل و برخی کشورهای عربی به تنگ آمده‌اند و برای مقابله مستقیم با صهیونیست‌ها به جای رودررویی با عوامل دست‌نشانده آنها لحظه‌شماری می‌کنند. حمله به سوریه این فرصت طلایی را در اختیار ملت‌های مسلمان که اسرائیل را در محاصره دارند، قرار خواهد داد”.

برای بررسی استفاده از بمب‌های شیمیایی٬ هیاتی از بازرسان سازمان ملل به مناطق آسیب دیده عازم شد و هفته گذشته کار خود را پایان داد. قرار است این هیات نتایج بررسی‌های خود را در اختیار دبیرکل سازمان ملل قرار دهد٬ گرچه گفته می‌شود این گزارش مشخص نخواهد کرد که تسیلحات شیمیایی از سوی کدام طرف مشاجره مورد استفاده قرار گرفته است.

محمدجواد ظریف٬ در گفت‌وگویی با هفته‌نامه آسمان گفته بود که وی به همراه مقام‌های روسی٬ از دولت سوریه درخواست کرده است که به بازرسان سازمان ملل اجازه دهد از مناطق آسیب‌دیده بازرسی کنند. وی همچنین در همین مصاحبه به انتقاد از مقام‌های سوری پرداخته و گفته است: “معتقدیم که اشتباهات بزرگی که توسط حاکمیت در سوریه اتفاق افتاده است متاسفانه زمینه را برای سواستفاده فراهم کرده است”.

این تنها ظریف نیست که مواضع متفاوتی درباره سوریه اتخاذ کرده است. برخی دیگر از مقام‌های جمهوری‌اسلامی نیز مواضعی درباره سوریه اتخاذ کرده‌اند که با موضع رسمی که از سوی اصول‌گرایان و نهادهای نزدیک به رهبر جمهوری‌اسلامی تبلیغ می‌شود٬‌ متفاوت است.

هاشمی با انتقاد از مقام‌های سوری برای استفاده از بمب شیمیایی٬ به افرادی هم اشاره کرده بود که در داخل٬ مواضع تند پیرامون بحران سوریه می‌گیرند و گفته بود: “باید از بیان مواضع غیررسمی و افراطی توسط افراد غیرمرتبط پرهیز شود و مواضع اصولی و هوشیارانه نظام توسط کانال‌های رسمی و مسئول بیان شود”.

حسن روحانی٬ رییس جمهوری‌اسلامی٬ نیز پس از حمله شیمیایی در سوریه٬ گفته بود: “شرایط حاکم بر سوریه و کشته و زخمی شدن بسیاری از مردم بیگناه، بویژه با عوامل شیمیایی، تاسف بار است”.

برای برخی از حامیان دولت روحانی اما٬ حمله احتمالی غرب به سوریه٬ یادآور حمله آمریکا به عراق در زمان ریاست‌جمهوری سیدمحمد خاتمی است. آن‌ها معتقدند که حضور نظامی غرب در سوریه٬ می‌تواند باعث اخلال در برنامه‌های دولت روحانی شود و به همین دلیل دولت را تشویق می‌کنند که ایران را بدون پرداختن هزینه٬ از این بحران دور کند.

محمدعلی سبحانی٬ در سرمقاله روز گذشته روزنامه بهار نوشت: “هیچ انسانی از این فجایع از طرف هرکسی که باشد نمی‌تواند ناراحت نشود و همان‌طور که رییس‌جمهوری ایران گفت و من این موضع را می‌پسندم که هرکسی چنین کاری انجام داده باشد، جنایتکار است و محکوم است. همه باید در مقابل این اقدام موضع‌گیری کنیم اما مساله دولت ایران و وظایفی که نسبت به ملت خود دارد و تعهداتی که در قول و قرارها با مردم وجود دارد آن است که در این وانفسای جنگ و خون در منطقه خاورمیانه‌ای از مواضع اعتدالی عدول نکنیم و اجازه کشیده‌شدن این مشکلات به کشور عزیزمان ایران را ندهیم. هر دولتی وظیفه دارد در چارچوب ملی وظایف ملی خود را براساس منافع ملی پیگیری کند. در این شرایط حساس، وظیفه ملی ما تقویت انسجام داخلی است که حتی اگر آن تحلیل درست باشد که وزیرخارجه سوریه گفته است که هدف حمله به سوریه تهران است دشمنان ایران با دیدن این وحدت داخلی و عزم ملی در دفاع از منافع ملی به فکر دست‌اندازی به ایران نشوند”.

هم‌زمان صادق زیباکلام نیز در روزنامه اعتماد نوشته است: “فضا بین متحدین سوریه و غرب بعد از حمله آنان به سوریه آنقدر سرد و تیره می‌شود كه عملا هیچ جایی برای تنش زدایی و بهبود رابطه از جانب روحانی نمی‌ماند. ایران هم مجبور می‌شود لحنش را نسبت به غرب تغییر داده و خصمانه كند. حتی اگر به فرض آقای روحانی و دكتر ظریف هم لحن‌شان را تغییر ندهند، مجموعه حاكمیت و نظام آنقدر لحن‌شان رادیكال و خصمانه نسبت به غرب خواهد شد كه جای زیادی برای اعتدال و آشتی‌جویی از سوی دولت تدبیر و امید باقی نمی‌ماند. ضمن آنكه خود روحانی هم نمی‌تواند در آن شرایط خیلی برخلاف جهت آب شنا كند. همه اینها در صورتی است كه دامنه درگیری‌ها صرفا محدود به بمباران مراكز نظامی سوریه آن هم به‌گونه‌یی محدود شود و نه سوری‌ها، نه ایران و نه حزب‌الله واكنشی نشان ندهند. اما اگر دمشق و متحدینش واكنش نشان داده و فی‌المثل اهدافی را در اسراییل یا مناطق دیگر مورد حمله قرار دهند، در آن صورت هیچ چیز قابل پیش بینی نخواهد بود. در چنین وضعیتی‌ای بسا «روحانی معتدل» و صلح‌طلب خود را در كنار جنگ نشسته و در كنار فرماندهان نظامی ببیند. در این صورت سیلی كه به راه می‌افتد نه تنها پرونده بنفش رنگ تنش‌زدایی روحانی با غرب را با خود خواهد برد، بلكه‌ ای‌بسا خود وی را هم از جا كنده و ببرد”.

درگیری در سوریه میان نیروهای مخالف دولت و حکومت٬ بیش از دو سال است که ادامه دارد و براساس آمارهای بین‌المللی بیش از صد هزار نفر در این حمله‌ها جان خود را از دست داده‌اند که اکثر آن‌ها از نیروهای غیرنظامی و شهروندان عادی بودند. همچنین گفته می‌شود نزدیک به دو میلیون نفر نیز مجبور به ترک سوریه و پناه گرفتن در کشورهای دیگر شده‌اند.