تابناک: موضوع دارایی های ایران در چین همچنان در رسانه ها مطرح است، اما متأسفانه اطلاعات پیرامون این موضوع برای شفافیت بیشتر منتشر نمی شود. تابناک با حسین راغفر از اقتصاددانان و منتقدان دولت گذشته به گفت و گو نشسته است که بخش اول آن را در این جا می خوانید.

حسین راغفر، اقتصاددان ایرانی و استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا، دانش آموخته دانشگاه «اسکس» است. راغفر در گذشته، مدتی دروازه بان تیم ملی فوتبال ایران و نیز جوان ترین رئیس فدراسیون فوتبال ایران بوده است.

* به عنوان پرسش نخست، آقای دکتر همین طور که می دانید مقداری از دارایی های ایران در چین وجود دارد و فعلا ایران نمی تواند این پول ها را از چین به داخل وارد آورد. موضوع از چه قرار است؟

ــ بر پایه اخبار ، قرار است چین مبالغی که در این کشور وجود دارد، به صورت خط اعتباری به ایران بازپرداخت و بعد هم شرکت های چینی در ایران سرمایه گذاری کنند. موضوع اصلی این است که از چند سال گذشته، پروژه های ما را چینی ها اجرا می کنند. مثلا در پروژه پل صدر در تهران که قرار گاه خاتم مجری آن است، بسیاری از کارگران چینی کار می کنند. این در حالی است که اصلی ترین مسأله کشور ما بیکاری است.

ما برای کارگرهای چینی کار و برای تولید کننده های روس، هندی و ترکیه ای کارخانه درست کردیم . سیاست های دولت نهم و دهم کمترین عنایتش به مسائل ملی بود. البته شاید بتوان هزاران مورد از این نمونه ها را آورد. پروژه هایی از این دست هزینه های هنگفتی بر کشور تحمیل کرده است؛ از جمله، هزینه های اقتصادی، فرهنگی، روحی و روانی . یک مسأله قابل تأمل و جدی است که نمی شود همه اتفاقات در چند سال اخیر، همیشه خراب باشد.

* آیا شما اطلاعاتی از جزئیات اموال ایران در کشورهای گوناگون از جمله چین دارید؟

ــ تقریبا اموال ایران در چین نزدیک سی میلیارد دلار است که در حدود ۲۲ میلیارد یورو می شود. البته این موضوعات به همین جا ختم نمی شود. مثلا قراردادی میان دو کشور ایران و چین وجود دارد که رابطه تجاری ما را با آن ها رقم می زند که خیلی تأسف بار است. این موضوع چون توسط محافل رسمی مطرح نشده است، نمی توانم اعلام کنم.

* شما علت این مشکلات را چه می دانید؟

ــ این مشکلات به علت وادادگی ها به بلوک شرق از جمله روس ها و چینی هاست. من فکر می کنم که ماهیت این کشور ها با امریکا فرق ندارد. آن چه ماهیت استعماری و استثماری دولت امریکا را تشکیل می دهد، منافع اقتصادی این کشور هاست و ما رفتارهای خیلی مشابه را از سوی هندی ها، چینی ها و روس ها در پروژه های متعددی دیدیم.

مثلا در مورد روس ها می توان پروژه بوشهر را نام برد. روس ها بیش از بیست سال است که چندین برابر از هزینه این پروژه از ما پول گرفته اند و هنوز هم این پروژه را کامل اجرا نکرده اند. در مورد هندی ها همین امر صادق است. با این همه امتیازهای گوناگونی که به این کشور داده شده، باز هم منابع زیادی از کشور ما را بلوکه کرد ه اند و به ما می گویند با روپیه از ما خرید کنید. از این استثماری تر می شود؟

امریکا که خوی تجاوز کاری دارد، مگر غیر از این کار می کرده است. مگر فقط امریکا نشانهٔ استکبار است، این ماهیت قدرت در دنیاست و همه این کشور ها، فرصت هایی را که می تواند شکل بگیرد، به نفع منافع ملی خودشان به کار می گیرند.

* آقای راغفر آیا راهی جز آنچه در این چند سال رفتیم، داشتیم؟

ــ ما بیشترین درآمدهای نفتی را در دو دولت نهم و دهم داشتیم. اگر یک عقلانیت در نظام تصمیم گیری دولت می بود، می توانستیم در زمانی که رکود بزرگ جهانی و سقوط قیمت سهام شرکت های بزرگ در فاصله زمانی ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۰ وجود داشت، بیشترین استفاده را کنیم. ما نباید منابع را اتلاف می کردیم. باید از این منابع در فرصت های تولیدی در سایر کشورهای دنیا استفاده می کردیم. در آن دوران به علت کاهش شدید قیمت سهام در دنیا می توانستیم سهام شرکت های بزرگ را خریداری کنیم و امروز این سهام سرمایه کشور بود.

اگر این اتفاقات افتاده بود، شاهد نبودیم که در منابع نفتی و گازی مشترک در کشورهای همجوار سرمایه گذاری شود و امروز آن ها چندین برابر از منابع مشترک استحصال کنند. شرکت های امریکایی و اروپایی هستند که از شرایط نابسامانی که دولت گذشته پدید آورد به زیان منافع ملی ما استفاده می کنند. من در عجبم که چرا کسی در این رابطه صحبت نمی کند. علت این مسأله برای من قابل درک نیست. شاید جهت گیری های سیاسی، علت چشم فروبستن بر این خطا های بزرگی است که در دولت قبل شکل گرفت.

* با توجه به شرایط تحریمی، ایران نمی تواند مبادله پولی داشته باشد. به نظر شما چگونه می شود، پول ملت ایران را به کشور برگرداند؟

ــ نکته مهم این است که ما همیشه به علت شکل گیری این وضع نابسامان نمی پردازیم و به اینکه چه راه کارهایی هست، می پردازیم. آن موقع که این اتفاقات می افتاد، خیلی ها گفتند که این منابع کشور را به سادگی تلف نکنید. این همه کالای بنجل چینی وارد نکنید. اینقدر وابستگی ایجاد نکنید. ولی متأسفانه گوش شنوایی نیست. امروز می پرسند باید برای این بحران پدید آمده چه کار کرد ؟

به نظر من دولت قبل باید پاسخگوی مشکلاتی باشد که برای کشور به وجود آورده اند. کشورهای مرتبط با ما با آگاهی از مشکلات کشورمان این مسائل را ایجاد می کنند. آن ها می دانند که ما با محدودیت جدی منابع مالی روبه رو هستیم. در چنین شرایطی، تنها چیزی که می تواند اولاً باعث رفع تحریم ها و دوما می تواند منابع ما را آزاد کند یک کلمه است؛ بازگشت اعتماد عمومی و ملی به دولت. این امر امکان پذیر نیست مگر اینکه ما فرصت ها ی لازم را برای حضور بخش خصوصی و بازسازی اعتماد مردم فراهم کنیم. متأسفانه همین الان ما نشانه هایی که می بینیم بسیار متناقض است.

* چه اقداماتی برای بازگشت اعتماد وجود دارد؟

ــ باید دید چه الزامات و نیازهایی برای بازگرداندن اعتماد وجود دارد. بیشتر این جوان هایی که فارغ التحصیل می شوند یا آرزو دارند که از کشور خارج شوند یا از کشور خارج شده اند. این امور را باید بازسازی کرد. جوان ها باید به آینده کشور امیدوار باشند و خودشان را سهیم بدانند. این موضوع باعث می شود که مردم یکپارچه پشت دولت بایستند. ما این تجربه را قبلا در زمان جنگ داشتیم. در آن دوران وضع کشور بسیار بد تر بود. ما با شرایط تحریم جنگ، کمبود درآمد ها روبه رو بودیم. ما در آن دوران، شش میلیارد پول درآمد داشتیم. در آن زمان دولت سه میلیارد برای اداره جنگ و کشور مصرف و سه میلیارد بقیه را هزینهٔ یارانهٔ کالاهای اساسی مردم می کرد. مادامی که مردم پشت دولت هستند، فشارهای غربی نمی تواند کاری کند.

در چنین فضایی است که می تواند ادعا شود، اعتماد بخش خصوصی بازمی گردد. دولت قبلی اعتماد بخش خصوصی را از بین برده است. نظام بانکی و مالی ما تبدیل به یک غده سرطانی برا ی سیستم تولید شده است. سود ۶۰ و ۷۰ درصدی که آن ها به دست می آورند، تبدیل به سرمایه نمی شود. در چنین شرایطی تولید هم اصلا شکل نمی گیرد؛ بنابراین تولید کننده، سرمایه گذار وارد نمی شود. افراد وارد فعالیت های سفته بازی و دلالی می شوند. بنابراین اشتغال و امیدی برای آینده در میان جوانان و خانواده شکل نمی گیرد. پس بسیار روشن است که باید چه کار کرد.

* دولت جدید چه کاری انجام داده است؟

ــ دولت با تعلل بسیاری پیش می رود. البته خیلی موانع بزرگی هم جلوی پای دولت است. مثلا ما در این سی سال گذشته، همواره با امریکا رابطه داشتیم، از جمله از امریکا کالا با پنج یا شش برابر قیمت خرید کرده ایم. این موضوع به این معناست که با امریکا مرتبط بوده ایم اما این رابطه بسیار پرهزینه بوده است. امروزه می بینیم امروز چینی ها، روس ها و به تازگی هندی ها تلاش برای ایجاد ظالمانه ترین روابط با ایران دارند.