هاشمی نامه: شرق – نه قرار است داستان «بابک زنجانی» به این زودی‏ ها تمام شود و نه «سعید مرتضوی». پای بازخوانی گزارش تفحص مجلس از تامین اجتماعی که در میان باشد، هر دو این نام ها به هم می رسند و برای روایت این دوگانه مرتبط، شاید هیچ کس به اندازه «حسین دهدشتی»، نماینده آبادان در مجلس نهم در جریان جزییات امر نباشد.

دهدشتی در این گفت وگو بالاخره به برخی ناگفته ها درباره فساد مالی در هلدینگ‏های تابعه سازمان تامین اجتماعی اشاره دارد؛ فسادی که تا به امروز پنهان مانده بود و حالا در سخنان این عضو کمیسیون انرژی مطرح می شود. دهدشتی به دلیل اشراف به حوزه های نفت و گاز، بر تخلف مالی هلدینگ های پتروشیمی تامین اجتماعی تمرکز کرده و پرده از برخی تخلف ها و انتصابات فرمایشی برمی دارد؛ اینکه هلدینگ های پتروشیمی محصول تولیدی شان را باواسطه به خودشان می فروختند و پول های درشتی به جیب می زدند، اینکه انتصاب ها همه از پیش تعیین شده بود و حتی در انتصاب مسوولان حراست هم روال همیشگی و استعلام های معمول صورت نمی گرفت. انتصاب ها در شرکت ها و هلدینگ های تامین اجتماعی اغلب با دستور از بالا -دولت دهم- انجام می شد.

او به نتیجه بررسی پرونده مرتضوی در قوه قضاییه امیدوار است و می گوید: «سخنان نسنجیده و احساسی مرتضوی نشان از نگرانی او دارد.»آنطور که دهدشتی روایت می کند، هلدینگ های تامین اجتماعی حیاط خلوت برخی شخصیت های دولت دهم بودند و به ویژه با فرارسیدن انتخابات ریاست جمهوری یازدهم، نمایندگان مجلس نسبت به هرگونه سوءاستفاده از منابع مالی این شرکت ها احساس خطر می کنند.

روایت او در این گفت وگو به روزهایی بازمی گردد که کمیسیون انرژی مجلس نسبت به فروش نفت به «بابک زنجانی» واکنش نشان داد، درست چند روز مانده به اعلام تحریم شرکت های ایرانی و نگرانی مجلس از ورود شرکت زنجانی به فهرست تحریم‏ ها. او در این گفت وگو به صراحت از سهل انگاری وزارت نفت و برخی دستگاه های امنیتی در اخذ وثیقه های موردنظر و تایید بابک زنجانی می گوید و تاکید دارد «سیستم های امنیتی در تایید زنجانی دقت لازم را نداشته اند.»

درباره هلدینگ‏ها و برخی تخلف‏های مالی صورت گرفته تا به حال سکوت شده، اغلب نمایندگان عضو در کمیسیون تفحص تاکید دارند که شما نسبت به تخلف‏های صورت گرفته در هلدینگ‏ها اشراف کامل دارید. برخی در همین کمیته تفحص می گویند هر هلدینگ تامین اجتماعی یک تفحص جداگانه می خواهد.
خیلی از موارد تفحص‏ ها چون به درازا می‏ کشید، حاشیه ‏دار می شد و اصل ماجرا رها می شد. ما وقتی تفحص را شروع کردیم دو اصل داشتیم: یکی اینکه قبل از بودجه، اطلاعات را ارایه کنیم و دیگر اینکه با تعداد افراد کمی، کار را پیش ببریم. از یک نظر حق با شماست، هلدینگ ها نیاز به مطالعه همه جانبه دارد اما هدف ما تسریع در ارایه گزارش بود.

پول های زیادی در هلدینگ ها انباشته شده و این دارایی‏ ها، آینده بیمه شدگان تامین اجتماعی را تضمین می کند. اما وقتی زیرمجموعه شرکت ها و هلدینگ‏ های تامین اجتماعی را رصد می کردیم، به این نتیجه رسیدیم که اصلا نظارتی وجود ندارد. ساختار درواقع زمینه انواع فساد را برای مدیران وقت به وجود آورده بود. افراد مساله دار هم وقتی در راس مجموعه قرار گرفتند به فساد مالی دامن زدند.

می شود گفت که با حضور مرتضوی تفحص از تامین اجتماعی جدی تر شد؟
حتما همین طور است، حضور مرتضوی، نگرانی ها را تشدید کرد. حضور شخصی چون او در راس سازمان، نگرانی نمایندگان را دوچندان کرده بود. به ویژه اینکه بحث انتخابات ریاست جمهوری بود و تجربه نشان داده که گاهی شرکت های تامین اجتماعی حیاط خلوت خوبی برای برخی طیف‏های سیاسی می شوند. آقای مرتضوی هم فردی بود که بی محابا در خیلی از زمینه ها ورود پیدا می کرد و از روحیه ایشان گذشته اصلا حضور مرتضوی در تامین اجتماعی مبنای قانونی نداشت.

مسایل مربوط به عزل ونصب‏ ها در هلدینگ ها چطور بود؟
عزل ونصب ها ضابطه مند نبود و اغلب نورچشمی ها در انتصابات حضور داشتند. واردکردن محصول تولیدشده در این شرکت ها به بازار، موضوع دیگری بود که به آن پرداختیم. گاهی تولید صورت گرفته انحصاری فروش می رفت؛ بدون اینکه در بورس ارایه شود یا مناقصه ای برگزار شده باشد. نام چند شخص و شرکت خاص مدام در میان خریداران تکرار شده بود. این موضوع به ویژه در پتروشیمی‏ها و فروش محصولات آن به چشم می‏خورد. این محصولات با رقمی غیرمنطقی خریداری می شد و چندبرابر ارزان‏تر از قیمت روز بازار، به افراد موردنظر به فروش می رسید.

خط و ربط سیاسی خاصی هم قابل مشاهده بود؟
به هرحال خیلی از مدیریت ها از مجموعه شرکت بودند، مدیران میانی شرکت، شرکت دیگری ایجاد کرده بودند و خرید محصول به این شکل از این دست به آن دست می شد. متاسفانه گروهی در خود شرکت تولیدکننده، خریدار تولیدات خود بودند.

می‏گویند که در هلدینگ ها برخی افراد خاص حضور دارند.
ببینید تا آن میزان نتوانستیم جزییات را رصد کنیم اما همه مسوولان و مدیران منتصب در شرکت های تابعه تامین اجتماعی حامی داشته اند.

خب چطور حامی ای؟
حامی شان افرادی در دولت بوده اند. حداقل اینکه خیلی جاها چشم هایشان را نسبت به فساد صورت گرفته در این شرکت ها می بستند. خب این هم نوعی حمایت است.

اما به هرشکل شبکه سازی‏هایی صورت گرفته و فکر می کنم شما بهتر واقف به این امر باشید، افرادی که شاید تا به اینجای کار اسمی از آنها به میان نیامده باشد؟
«تفحص» ابعاد گسترده ای داشت و گاهی هم به اسامی و شخصیت هایی برمی خوردیم ولی برای ما قابل اثبات نیست. برخی ردپاها و سرنخ ها پیدا شده و در اختیار قوه قضاییه قرار گرفته. سازمان بازرسی و اطلاعات نیز وارد موضوع شده و امیدواریم که رسیدگی در ابعاد مختلف و همراه با پیگیری های تازه به جایی برسد.

مگر مسوولان گزینش نمی شوند، خب همین اواخر مجلس طرح تشدید گزینش را بررسی کرده، چرا آن موقع نسبت به چنین انتصاب های معناداری سکوت کرده بود؟
هروقت اصلاح صورت بگیرد، خوب است. حالا یک زمان غفلت شده، درست. متاسفانه سیستم مدیریتی کشور در آن روزگار طوری بود که حرف شنوی نداشت و حتی در سطح مشورت نیز پذیرای حرف دیگران نبود. خود مرتضوی شناخته شده بود، آدم معلقی بود و متاسفانه رییس دولت زیر بار نرفت و حتی تا سطح افتادن وزیر پیش آمد. باید در راس مدیریت کشور اراده به سلامت کار وجود داشته باشد و اینکه مدیران بر اساس ضابطه منصوب شوند نه لج ولجبازی های سیاسی. حتی یک انتصاب کوچک هم باید با حکم گزینش باشد اما خب در این انتصاب ها متاسفانه روال معمول طی نشده. مراحل گزینش و استعلام صورت نگرفته و گاهی اوقات حتی برای انتصاب مسوولان حراست هم استعلام صورت نمی گرفت.

گویا در تبدیل دلار به ریال محصولات تولیدی هلدینگ ها هم فساد مالی مشاهده شده؟
بله در این بخش متاسفانه تامین اجتماعی با یک بحران مواجه شده، این کار هم انحصاری بود و تبدیل دلار به ریال را به صرافی های خاصی می سپردند، با قیمت های متفاوت. جالب بود در یک روز و در یک ساعت تبدیل دلار به ریال در صرافی های مختلف با قیمت های مختلف انجام می شد. تخلف مالی در تبدیل دلار به ریال وقتی محصول زیاد بود گاهی به صدمیلیون و 200میلیون هم می رسید. آن هم تنها در یک روز و یک صرافی خاص. در واقع سود حاصل از تفاوت نرخ به جیب خواص می رفت. شاید سرجمع یک روز تخلف از مابه ازای تبدیل دلار به ریال به صدمیلیون هم می رسیده. جزییات این تخلف ها تحویل قوه قضاییه شده است.

در مورد هلدینگ های نفتی به طور خاص چه تخلف هایی گزارش شده؟
تحریم ‏ها قضیه را شدت بخشید و به بهانه تحریم‏ ها سوءاستفاده های کلانی در هلدینگ ها شد، به ویژه در بخش پتروشیمی که سودآوری زیادی داشت. هلدینگ ها مواد خام ارزان قیمت را با سوبسید دولتی می گرفتند و فروش کالای تولیدی هم به شکل انحصاری انجام می شد. مدیران هلدینگ‏ ها افراد خاصی بودند و رییس سازمان هم نگاه ویژه ای به آنها داشت.

مصداقی ‏تر اگر بخواهید درباره آدم ها سخن بگویید؟
خب حتی وقتی با خود مرتضوی هم حرف می زدیم به سفارشی بودن مدیران، به ویژه در نفت و گاز صحه می گذاشت. تقریبا می شود گفت که همه مدیرعاملان شرکت های نفت و گاز مرتبط با سازمان تامین اجتماعی سفارشی بودند.

سفارش از سوی چه نهاد و افرادی؟
یا سفارش مرتضوی یا افراد بالادست او در دولت. اما خب به لحاظ منابع مالی سرشار در هلدینگ ها و شرکت های تابعه تامین اجتماعی، اغلب انتصاب مدیران به طور مستقیم از سوی دولت انجام می شد.

حالا کار شما پایان یافته؟
بله وظیفه قانونی ما پایان یافته و حالا پرونده در اختیار قوه قضاییه است.

پای سعید مرتضوی در چند پرونده دیگر تفحص در همین مجلس گیر است، اما در برخی موارد هم ابهام هایی وجود دارد. فکر می کنید موضع قوه قضاییه نسبت به این پرونده چگونه است؟
یکی، دو جلسه با رییس قوه داشتیم، اراده در صحبت ها و اهدافشان دیده می شود. ولی خب بحث های قضایی زمانبر است. همین که خیلی دقیق و ریز است و هر وقت از ما کمک بخواهند، ما در خدمت قوه قضاییه خواهیم بود چراکه سرعت در رسیدگی به این پرونده برای نظام تعیین کننده است. به هرحال اظهارنظر نسنجیده و احساسی مرتضوی نشان از نگرانی او دارد.

شما حلقه رابط کمیسیون انرژی و تامین اجتماعی در موضوع «بابک زنجانی» هستید و فکر می کنم بهتر از خیلی ها به جزییات ظهور و بروز این جوان در اقتصاد ایران واقفید، بفرمایید که شبکه مافیایی پشت بابک زنجانی چه کسانی هستند که دوستانتان در کمیسیون انرژی بارها از آن سخن گفته اند؟
چون بحث تحریم شرکت های ایرانی مطرح شده بود بابک زنجانی برای تامین برخی قطعات واسطه شده بود، آن هم از سال 89 به بعد. گویا در قراردادهای نخست مابین او و وزارتخانه اعتماد سازی لازم انجام می شود.

یعنی می فرمایید زنجانی از جایی حمایت نشده بود؟ چطور وزارت نفت به یک فرد ناآشنا در صحنه اقتصادی کشور اعتماد کرده؟
اینکه از جایی حمایت می شده هنوز برای ما مسجل نیست اما به هر شکل در سیستم اقتصادی ایران به این سادگی ها اعتماد سازی نمی شود و بدون شک سفارش هایی در میان بوده. به هرحال ایشان کارش توسعه یافت تا اینکه به احداث بانک رسید.

با درنظرگرفتن توجیه تحریم‏ها و عدم امکان فروش نفت، ورود ایشان به وزارت نفت درست، اما فکر نمی کنید وزارت نفت هم دست ودلبازانه و بدون درنظرگرفتن واقعیت ها وارد معامله شده؟
اتفاقا کمیسیون انرژی هم در همین بخش نقد جدی دارد و از همان ابتدا مسایل را با وزارتخانه های موردنظر در میان گذاشته. بدون شک وزارت نفت باید تضمین ‏های لازم را می‏ گرفت.

یعنی تضمین های لازم از بابک زنجانی گرفته نشده؟
خیر، در یک سال اول که وثیقه چندان محکمی در اختیار وزارت نفت نبود تا اینکه کمیسیون انرژی بارها درباره این مساله هشدار داد.

اصلا سوال اصلی این است که مگر می شود وزارتخانه با یک «فرد» وارد قرارداد شود؟
در تعامل‏ های بین‏ المللی وزارت نفت با شرکت های معتبر قراردادهایی می ‏بندد، اما پیش از این منع داشتند که با اشخاص قرارداد بسته شود. اما همین ماجرای تحریم ها این استثنا را از پیش روی آنها برداشته و گویا مصوبه ای هم در وزارت نفت تصویب می شود که بر آن اساس، وزارتخانه بتواند علاوه بر شرکت ها با افراد هم قرارداد ببندد.

این مصوبه در زمان وزارت چه کسی تصویب شده؟
فکر می کنم در زمان سردار قاسمی بوده.

یعنی این مصوبه تنها به خاطر بابک زنجانی در وزارت نفت تصویب شد؟
خیر، حتما اسامی دیگری هم بوده، یعنی به دلیل وضعیت تحریم وزارت نفت خواسته تا با افراد، وارد عقد قرارداد شود.

شما می گویید وزارت نفت وثیقه های لازم را از زنجانی نگرفته بود، اما ضمانت چهار وزیر و رییس بانک مرکزی پای نامه تایید زنجانی است؟
متاسفانه وزارت نفت تضمین های لازم را از بابک زنجانی نگرفته و بانک مرکزی هم سیستم بانکی بابک زنجانی را تایید کرده و سه وزیر و رییس بانک مرکزی هم به نوعی رسما ایشان را تایید کرده اند. تا اینکه نخستین بازپرداخت قرارداد زنجانی و وزارت نفت همزمان می شود با تحریم شرکت زنجانی.

خب همین همزمانی تحریم و بازپرداخت نشدن پول سوال برانگیز نیست؟
بله، به هرحال کمیسیون هم این شایبه را مطرح کرد که چطور همان زمانی که ایشان می خواهد پول را بازپرداخت کند، درست همان موقع تحریم می شود. این مساله برای ما هم جای سوال بود و به همین خاطر هنوز تردیدهایی وجود دارد. امیدواریم قوه قضاییه به این مساله رسیدگی کند. متاسفانه وزارت نفت هم پیگیری های لازم را نداشته تا دست کم وثیقه مورد اطمینانی از زنجانی دریافت شود.

کمیسیون انرژی چه زمانی وارد کار شد و به این فرآیند شک کرد؟
آبان سال 90 وارد شدیم، یعنی چندروز قبل از تحریم ها کمیسیون انرژی وارد شد و حتی به وزرای نفت و اطلاعات نیز هشدارهای لازم داده شد. به وزرا گفتیم که کمیسیون انرژی، نگران فروش نفت به بابک زنجانی و بدهی های او است و اینکه هشدار دادیم، نکند که بانک بابک زنجانی وارد تحریم شود. به این ترتیب وزارت نفت قدری فعالانه تر وارد شد.

یعنی تا آن موقع کار خاصی نکرده بود؟
خیر، تا آن موقع وزارت نفت اسناد و مدارک و وثیقه مورد نظر را نگرفته بود به همین خاطر تذکر نمایندگان موجب شد تا وزارت نفت کمی جدی‏تر مساله را دنبال کند. ورود ما در کمیسیون انرژی و پرونده بابک زنجانی مصادف شد با تفحص از تامین اجتماعی. به همین دلیل در آنجا هم بررسی کردیم تا ببینیم ضمانت‏ ها و وثیقه ها سندیت دارد یا ندارد. طبیعی است که چک هایی گرفته اند، زمان بازپرداخت برسد سندیت این چک ها مشخص خواهد شد. به هر روی در حین بررسی سندیت وثیقه ها به اسناد و مدارکی برخورد کردیم که مشخص بود سیستم های امنیتی، دقت لازم را نداشته اند.

کمی در این باره توضیح می دهید، یعنی چه که سیستم های امنیتی دقت لازم را نداشته اند؟
اینکه در زمان تحریم، روال مسایل اقتصادی کشور عادی نبوده، قابل توجیه است اما انتظار ما از سیستم های امنیتی این است که آنها مسایل را رصد کنند و خیال سیستم را راحت کنند. سیستم امنیتی باید نظارت عالی داشته باشد. البته در همین زمینه با وزارت اطلاعات و سازمان بازرسی، جلسه داشتیم و متاسفانه آنها مبهم گویی می کردند، در عین حال که احساس می شد نظارت کامل دارند اما برای مجلس و کمیسیون انرژی مسایل را باز نمی کردند که خیال ما را راحت کنند.

یعنی شایبه حمایت از زنجانی به ذهن متبادر می‏شد؟
بله، گاهی رسما می گویند همه چیز را رصد کردند اما در عمل ما از مکاتبه ها گله مند بودیم. اگر وزارت اطلاعات و سازمان بازرسی این اطمینان را به کمیسیون انرژی می داد، که همه چیز تحت کنترل است از نظر ما قضایا تمام شده بود اما آنها مبهم گویی می کردند و تردیدهای ما مدام بیشتر می شد. به هرحال پرونده بسته نشده و هنوز ادامه دارد. با کمیسیون اصل 90 هم جلسه ها را ادامه می دهیم. آن موقع وزارت اطلاعات و وزارت نفت ترتیب اثر نمی دادند اما تا زمانی که مستندات کامل نشود از نظر ما پرونده بسته نیست.

امکان دارد اسامی برخی دیگر هم در میان حمایت کنندگان زنجانی بیاید؟
ممکن است باشد، ممکن است نباشد. باید ببینیم گزارش نهایی قوه قضاییه چه چیز را نشان می دهد. خوشبختانه قوه قضاییه متوجه شد که وثیقه ها مورد تایید نیست و او را رها نکرد و تمام مدت تحت نظر داشت.

فکر می کنید تفحص از تامین اجتماعی در مورد «سعید مرتضوی» به نتیجه خواهد رسید؟
باید همین طور باشد. هم خواسته مردم است و هم خواسته نمایندگان. اگر در این زمینه کوتاهی شود ما به عنوان نمایندگان ملت -چه گروه تفحص و چه دیگر نمایندگان- پیگیر موضوع خواهیم بود. ما در تدوین گزارش هیچ ملاحظه ای برای هیچ کس در نظر نگرفتیم. حتی کدهایی که مرتضوی می گوید نمایندگان مجلس هستند و کارت هدیه گرفته اند را هم در گزارش آوردیم. هرچند هنوز این ماجرا برای ما به اثبات نرسیده.