رادیوفردا: دور تازه مذاکرات سیاسی ایران و گروه ۵+۱ در شرایطی آغازگردیده که در نتیجه اجرای بخش اول توافق‌ها، هدف اعلام شده آمریکا مبنی بر تعلیق کلیه فعالیت‌های حساس اتمی ایران، بدون تحمیل کمترین هزینه، تامین شده است. انتظار آمریکا از ادامه مذاکرات در وین تضمین ادامه عقب‌گرد اتمی تهران طی شش ماه آینده و حفظ وضعیت روز در سه سال بعد از آن، بدون توسل به ظرفیت‌های نظامی است.

تعهد متقابل آمریکا در قبال عقب‌گرد اتمی ایران، من‌جمله تعطیلی غنی‌سازی اورانیوم با غلظت ۲۰ درصد در فردو، که زمان لازم برای دست یابی به بمب اتمی را به نصف تقلیل می‌داد، همچنین معلق ساختن نا محدود کار در بخشهای مربوط به نصب و راه‌اندازی کوره اتمی راکتور آب سنگین اراک، که راه دوم دست یافتن به بمب اتمی را مسدود می‌سازد، منحصر به صدور اجازه استفاده اقساطی ایران از ۴٫۲ میلیارد دلار دارایی‌های متعلق به خود است.

نهایی ساختن توافق موقت که جمهوری اسلامی از ابتدای ماه جاری مسیحی در حال اجرای آن است، خطر تبدیل شدن غیر قابل پیشگیری ایران به یک قدرت نظامی اتمی را از میان خواهد برد.

از زمان اجرایی شدن توافق ژنو، ایران نه تنها به انجام بازرسی‌های آژانس از مراکز اعلام شده اتمی خود در حد قبول داوطلبانه «پروتکل الحاقی» رضایت داده، که با تن دادن به توافق همکاری‌های هفت‌گانه اخیر با آژانس، بند موسوم به کد ۳٫۱ پروتکل را نیز عملا پذیرفته است.

قبول کد ۳٫۱ ایران را مکلف می‌سازد که بدون داشتن مهلت ۱۸۰ روزه پیش‌بینی شده در پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی، آژانس را از تمامی فعالیت‌های حساس اتمی آینده خود، پیش از داخل شدن آنها در مرحله اجرایی، با خبر سازد؛ ایران از سال ۲۰۰۷ اجرای این بند را معلق گذاشته بود.

عقب‌گرد پیروزمندانه

توافق اتمی سوم آذرماه ژنو دارای یک سند امضا شده کتبی و یک سند صوتی (توافق‌های اصولی و غیرمکتوب) است که در آن موضوع‌های قابل انتشار و غیرقابل انتشار قرار داده شده‌اند.

رهبران جمهوری اسلامی در سطوح بالا، بی‌تردید علاوه بر اسناد کتبی و امضا شده توافق موقت ژنو، سندهای صوتی مربوط به توافق‌های اصولی مذاکرات را نیز دریافت داشته و از جزییات آن مطلع شده‌اند.

وزارت خارجه جمهوری اسلامی بخش مکتوب و قابل انتشار توافق‌ها را در اختیار نمایندگان مجلس و سایر نهادهای حکومتی قرار داده است ولی رسانه‌های جمعی و مردم تاکنون از دسترسی مستقیم به این اسناد محروم مانده‌اند.

دشواری‌های تیم مذاکره کننده ایران برای توجیه داخلی امتیازهای واگذار شده اتمی به آمریکا و گروه ۵+۱، بخصوص بعد از طرح نقطه نظرهای مقامات آمریکایی و انتشار متن توافق از سوی منابع خبری اسراییلی، در حدی بود که عباس عراقچی معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی طی گفت‌وگویی با خبرگزاری فارس ضمن متهم کردن سایت خبری «دبکا فایل» به «نعل وارونه زدن» درخواست کرد که منتقدین توافق، به گفته‌های خودی‌ها بیشتر توجه کنند.

استلال تبلیغاتی مذاکره کنندگان اتمی جمهوری اسلامی در قبال توافق موقت، دست یافتن به «پیروزی» در مذاکرات و وادار ساختن آمریکا به «قبول حق ایران برای ادامه قانونی غنی‌سازی اورانیوم» بوده، حقی که نه در سند مکتوب و نه در توافق‌های غیر مکتوب (به قول مقامات آمریکا) به آن اشاره‌ای نشده است.

اگر چه به دلیل در دست نبودن اسناد مکتوب و غیرمکتوب مذاکرات منتهی به توافق ژنو، ترسیم تصویر کامل «عقب‌گرد پیروزمندانه» اتمی ایران آسان نیست، در عین حال مقایسه تعهدات با امتیازهای دریافتی از سوی ایران، ابعاد این «پیروزی» را که در تعریف آن منتقدین دولت از «معاهده (تحمیلی) ترکمانچای» استفاده کرده‌اند، تا حدود زیادی روشن ساخته است.

تاکتیک مشترک

در بهترین شرایط، توافق ژنو را می‌توان تن دادن ایران به یک عقب‌نشینی اجباری برای پرهیز از شکست کامل در مقابله با آمریکا و تحریم‌های یک جانبه تلقی کرد. ایران در تلاشی نه چندان موفق برای پیروزی جلوه دادن توافق موقت، خود را به ریسمان قبولاندن حق غنی‌سازی به آمریکا و امید برای نهایی کردن این حق آویخته است.

از این لحاظ مقامات جمهوری اسلامی و مذاکره کنندگان اتمی، دور تازه گفت‌وگوها را «بسیار دشوار» معرفی می‌کنند. در استفاده از این تعریف برای تبیین طبیعت مذاکرات نهایی اتمی، آمریکا و جامعه اروپا نیز روشی مشابه اتخاذ کرده و گفت‌وگوهای دوربعد را بسیار دشوار خوانده‌اند، حال آنکه طی مذاکرات موقت، همه ابعاد توافق نهایی اتمی مشخص و به ایران اعلام گردیده و نمایندگان تهران نیز رضایت اصولی خود را، به شرط کاهش تدریجی تحریم‌ها، نسبت به آن اعلام داشته‌اند.

در نتیجه اطمینان خاطر از تحقق تمامی هدف‌های مورد نظر در دور اول مذاکرات، و وادار ساختن جمهوری اسلامی به قبول و اجرای «عقب‌نشینی پیروزمندانه» و در نتیجه تغییر اولویت‌های غرب است که هنگام آغاز دور تازه مذاکرات، وزیر خارجه آمریکا و سایر نمایندگان ارشد عضو گروه ۵+۱، هریک ماموریت سیاسی دیگری را تعقیب کرده و هیات درجه دوم و سومی به وین اعزام داشته‌اند، حال آنکه جواد ظریف همان تیمی را در وین با خود دارد که در ژنو همراه داشت.

حضور جواد ظریف در وین و در راس هیات نمایندگی جمهوری اسلامی، که نوعی بی‌اعتنایی به پروتکل‌های پذیرفته شده دیپلماتیک و ضرورت رعایت سطح نمایندگان طرف مذاکره در گفت‌وگوهای رسمی سیاسی به شمار می‌رود، ظاهرا تلاشی است برای دشوار نشان دادن و بزرگنمایی اهمیت دور بعدی مذاکرات اتمی؛ اقدامی که آمریکا نیز از مبادرت یک‌جانبه ایران به آن راضی به نظر می‌رسد.