دویچه‌وله: برخی مراجع شیعه در ایران درباره “افزایش توقع و جمعیت اهل سنت” هشدار دادند. این موضوع با اعتراض علمای سنی روبه‌رو شد. از سوی دیگر حسن روحانی از کنارزدن نخبگان قومی و مذهبی در ایران انتقاد کرد. کارشناسان چه می‌گویند؟

آیت الله ناصر مکارم شیرازی، از روحانیان صاحب نفوذ حوزه علمیه قم، چهارم اردیبهشت ۱۳۹۳ در جمع اعضای هیات رئیسه دانشگاه پیام نور تهران از “اصرار در استخدام اهل سنت” انتقاد کرد و گفت که “اساتید شیعه” باید در دانشگاه‌های ایران عضو هیأت علمی باشند. وی تاکید کرد: «روشی هم که اخیرا دولت در برخی امور به دنبال آن است راه به مقصد نمی‌رساند و تجربه نشان داده که اگر در حد معمول کار کنیم توقعات هم محدود می‌شوند، ولی اگر به توقعات دامن بزنیم بیشتر شده و فردا به دنبال وکیل و وزیر و رئیس جمهور هم خواهند بود.»

مکارم شیرازی پیش از این نیز درباره افزایش جمعیت سنی‌مذهبان در شهرهای شیراز، ارومیه و مشهد هشدار داده و ادعا کرده بود: «اکنون در اطراف مشهد می‌بینیم که اهل سنت در حال خرید زمین و خانه‌ها از شیعیان هستند تا نسبت جمعیتی خود را افزایش دهند.»

به دنبال این سخنان احمد علم‌الهدی، امام جمعه مشهد وعضو مجلس خبرگان رهبری، نیز در جلسه “هیئت و کانون فرهنگی جوادالائمه مشهد” مدعی شد حضور پاکستانی‌ها و افغانی‌ها در مشهد عامل افزایش جمعیت اهل تسنن است. وی از دستگاه‌های امنیتی خواست تا مداخله کنند و این افراد را از کشور خارج کنند.

رئیس جمهور: نخبگان به دلایل قومی، مذهبی و اعتقادات سیاسی کنار زده می‌شوند

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، در مراسم تجلیل از استادان، محققان و هنرمندان برجسته و نخبه کشور (۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۳) گفت که کشور با “شعار و گفتاردرمانی” درست نمی‌شود. روحانی انتقاد کرد که عده‌ای از نخبگان با انگ‌های مختلف منزوی شده‌اند و آنها را از جمله به دلیل مذهب و قومیت کنار گذاشتند.

دکتر عبدالستار دوشوکی، رئیس “مرکز مطالعات بلوچستان لندن” به دویچه وله می‌گوید که سخنان روحانی در مورد محرومیت و تبعیض علیه نخبگان اقلیت‌های قومی و دینی پاسخ مستقیمی است به هشدار آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی که گفته بود نباید توقع برای اقلیت‌ها ایجاد کرد و اینکه اقلیت‌ها باید به آنچه دارند قانع باشند. دوشوکی همچنین تاکید می‌کند که سخنان رئیس دولت یازدهم علاوه بر اعتراض بر وضع موجود، نوعی اعتراف بالاترین مقام اجرایی کشور به وجود تبعیض‌های انحصارطلبانه و نهادینه شده در سلسله مراتب مختلف نظام جمهوری اسلامی علیه نخبگان اقلیت‌های قومی و مذهبی نیز هست.

اعتراض علمای سنی به مکارم شیرازی
مولانا گرگیج، امام جمعه اهل‌سنت آزادشهر

مولانا گرگیج، امام جمعه اهل‌سنت آزادشهر

سخنان مکارم شیرازی و علم‌الهدی و دیگر روحانیان بلندپایه نزدیک به حکومت از طرف دیگر واکنش تند روحانیان و علمای اهل سنت را نیز برانگیخت. مولوی عبدالحمید، امام جمعه اهل سنت زاهدان در گفت‌وگو با “سنی آنلاین” (۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۳) ادعای مکارم شیرازی را رد کرده است: «برخی اظهارات ایشان در شرایط کنونی برای ما نگران کننده است زیرا سن ایشان بالا رفته و گزارش‌هایی را که به ایشان می‌دهند زودتر باور می‌کنند و بدون تحقیق آنها را مطرح می‌کنند و گزارش‌هایی که ما در ملاقات با ایشان نیز شنیدیم برای ما نگران کننده و تعجب‌آور بود. این قبیل سخنان برای وحدت و همچنین برای شخصیت خود ایشان ضرر دارد.»

امام جمعه اهل سنت زاهدان در مصاحبه‌ای دیگر با پایگاه اینترنتی “تقریب” (۳۰ اردیبهشست ۱۳۹۳) هم خاطرنشان می‌کند که “علمای اهل سنت برای مراجع عظام تقلید احترام خاصی قائلند و انتظار توجه بیشتر برای حل مشكلات برادران اهل سنت را دارد و به دنبال ملاقات و گفتگوی نزدیک با آنان است”. عبدالحمید تاکید می‌کند مسیر اهل‌سنت ایران تقریب و وحدت مذاهب است.

مولانا گرگیج، امام جمعه اهل سنت آزادشهر (۲۶ اردیبهشت ۹۳) نیز اظهارات برخی مراجع، ائمه جمعه و رسانه‌ها در مورد افزایش جمعیت اهل‌سنت ایران را “تنگ‌نظری” و “تعصب بی‌جا و خشک” توصیف کرده است. به گفته گرگیج، «اکثر این نگرانی‌ها بر اثر گزارشات نادرست افراد مغرض می‌باشد. آقایان باید اول درست بودن اینگونه گزارشات را مورد بررسی قرار دهند و بعد اظهار نظر و نگرانی کنند.»

امام جمعه اهل‌سنت آزادشهر افزوده است: «آنچه جای سوال است چرا دلواپسان برای آمارهای مرگ و میر که در استان‌های سنی‌نشین بالاترین نسبت را دارد، هیچ‌گونه واکنشی نشان نمی‌دهند.»

“نگرانی مراجع شیعه را درک می‌کنم”

حیدر بیات، روحانی آذری مقیم شهر قم که به مسائل دینی و قومی در ایران آگاه است، در گفت‌وگو با دویچه وله می‌گوید: «من اعتمادی به حرف‌های روحانی ندارم و فقط در حدی است که برای دور کردن تشنج و کنترل حاضرند به قومیت‌ها امتیاز بدهند و غیر از انتصاب یونسی و یا انتصاب برخی فرمانداری‌های زن عملا تا به حال کاری نکرده است.»
حیدر بیات می‌گوید نگرانی مراجع شیعه را درک می‌کنم

حیدر بیات می‌گوید نگرانی مراجع شیعه را درک می‌کنم

وی در ادامه تاکید می‌کند: «من نگرانی مراجع شیعه را هم درک می‌کنم اما نمی‌خواهم از چارچوب و نُرم‌های حقوق بشری خارج بشوم. این موضوع در آینده کشور می‌تواند اختلافات زیادی را دامن بزند و می‌تواند سیستم سیاسی کشور را دستخوش تغییراتی بکند. چون ما درباره فعالیت‌های سلفی‌ها در سیستان و بلوچستان می‌‌شنویم. خبرهایی که می‌شنویم این است که بنیادگرایی در آنجا رشد کرده و خطر بنیادگرایی در مناطق اهل سنت بیشتر از مناطق شیعه‌نشین کشور است. مراجع تقلید هم خودشان کانال‌هایی دارند. آن اخباری که به مراجع می‌رسد به من نمی‌رسد و نمی‌توانم بگویم که صحت دارد یا خیر؟»

استفاده ابزاری از تعبیر سلفی‌گری علیه اهل سنت

دوشوکی، رئیس “مرکز مطالعات بلوچستان لندن” نظر دیگری دارد. به گفته او “نیروهای افراطی و برخی از علمای تندرو شیعه” از واژه‌های “سلفی و وهابی” با تعبیر نادرست و انتصاب بیجا علیه اهل سنت ایران سوءاستفاده ابزاری می‌کنند. وی تاکید می‌کند که “وهابیت” و “سلفی‌گری” از منظر تعابیری که در برخی از کشورهای همسایه و منطقه معرفی می‌شوند، در بین اهل سنت ایران و به‌خصوص در سیستان و بلوچستان وجود عملی ندارد.

رئیس مرکز مطالعات بلوچستان لندن افزایش جمعیت اهل سنت را قبول ندارد و دلیل می‌آورد که بلوچستان به دلیل محرومیت و کمبود امکانات پزشکی بالاترین شاخص مرگ و میر نوزادان و مادران در کشور را دارد. وی طرح این موضوع را در راستای “زمینه‌سازی برای اعمال تبعیض بیشتر و توجیه ناروا‌گزینی و نابرابری‌های موجود علیه اهل سنت” می‌داند.

“سخنان مراجع نظر دولت نیست”

سخنان مکارم شیرازی و دیگر مراجع به نظر محمد رئوف قادری، نماینده کرد در مجلس پنجم که مسئولیت مشاور رئیس مجلس در امور کردها و اهل سنت را نیز برعهده داشت، با سیاست رسمی و استراتژیک دولت فرق می‌کند. وی بر این باور است که نظر مراجع تقلید دیگاه شخصی آنهاست و نظر استراتژیک حاکمیت ایران را یازتاب نمی‌دهد. به زعم او، آنچه برای دولت مهم است پیاده کردن استراژی نظام سیاسی کشور است.
محمد رئوف قادری، نماینده کرد در مجلس پنجم

محمد رئوف قادری، نماینده کرد در مجلس پنجم

این نماینده اسبق مجلس ضمن اشاره به صحبت‌های روحانی، تاکید می‌کند: «گزارش‌هایی به گوش آقای روحانی رسیده است که نخبگان سیاسی اقوام و مذاهب و نخبگان سیاسی و حزبی و تشکیلاتی از صحنه مدیریت سیاسی کشور کنار کشیده شده‌اند. به نظر من دولت روحانی دچار اشتباه شد و بزرگ‌ترین اشتباهش این بود که کسانی را به عنوان وزیر و معاون بکار گرفت که حاضر نبودند با جذب نخبگان قومی و دینی هزینه کنند.»

محمد رئوف قادری در ادامه از رئیس جمهور ایران می‌خواهد به وعده‌هایی که برای اقلیت‌های قومی و دینی داده‌ وفادار باشد و عمل بکند و از وزیران خود بخواهد که از نخبگان قومی و مذهبی استفاده کنند؛ “در غیر این صورت ادامه این سیاست ضربه مهلکی به اتحاد و همبستگی اقوام و مذاهب در کشور خواهد زد.”

به نظر حیدر بیات هم “گفت‌وگو، دیالوگ و اعتمادسازی” می‌تواند سبب کاهش انتقاد روحانیان سنی و شیعه از یکدیگر شود. بیات تاکید می‌کند اگر فضا متشنج باشد، هر دو طرف و کل جامعه ضرر می‌کنند.