دویچه‌وله: هم‌زمان با معرفی اعضای کلیدی کابینه حیدر عبادی، نخست‌وزیر عراق، عکسی از قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس ایران، انتشار یافت که گفته شد از او در عراق گرفته شده است. سیاست آینده ایران در قبال عراق چه خواهد بود؟

روز پنج‌شنبه (۴ سپتامبر / ۱۳ شهریور) شبکه عربی “اسکای نیوز” اعلام کرد که حیدر عبادی، نخست‌وزیر جدید عراق، اعضای کابینه خود را به مجلس این کشور معرفی کرده است.

بر اساس این گزارش، ابراهیم جعفری برای پست وزارت امور خارجه، جابر جابری برای وزارت کشور و برهم احمد صالح که کرد است برای وزارت دارایی پیشنهاد شده است.

ابراهیم جعفری از حزب “الدعوه” نوری مالکی و از چهره‌های نزدیک به ایران است. ایاد علاوی، رقیب او، درست نقطه مقابل سیاسی وی قرار داشت و انتخاب او به سمت وزارت امور خارجه می‌توانست روابط ایران و عراق را مخدوش کند.

حسن هاشمیان، کارشناس کشورهای عربی، در گفت‌وگو با دویچه‌وله این انتخاب را نتیجه فشارهای جمهوری اسلامی می‌داند و می‌گوید: «این امتیازی​ است برای ایران و نشان می​دهد که فشارهای ایران برای جلوگیری از وزیر خارجه شدن آقای ایاد علاوی به ثمر رسیده است. بنابراین تفاوت چندانی در سیاست خارجی سابق با سیاست خارجی جدید در عراق وجود نخواهد داشت و این به نفع ایران است.»

به نظر هاشمیان، معرفی جعفری به عنوان وزیر امور خارجه بدان معناست که در موضوع سیاست خارجی، همان سیاست‌های مالکی ادامه پیدا خواهد کرد.

این تحلیلگر سیاسی معرفی جابر جابری برای وزارت کشور را نیز در همین راستا ارزیابی می‌کند و معتقد است دولت جدید عراق در دو عرصه سیاسی و امنیتی همان راه دولت قبلی را ادامه خواهد داد.

معرفی یک کرد برای پست وزارت دارایی نیز، به نظر هاشمیان، برگ برنده‌ای است که دولت عبادی در اختیار کردها قرار داده است. با وجود این، وی معتقد است باید منتظر واکنش سنی‌ها نسبت به کابینه جدید بود.

“ایران به دنبال ائتلاف خود در برابر داعش است”

اینکه کابینه جدید عراق چه فرصت‌هایی را برای مقابله با داعش در اختیار ایران قرار می‌دهد، پرسش مطرح این روزهاست. حسن هاشمیان معتقد است ایران به دنبال ایجاد ائتلاف خود، یعنی اتحاد میان ایران، عراق و کردستان، در این زمینه است.

به نظر هاشمیان، دولت‌های عربی و نیز دولت‌های غربی این بلوک‌بندی را قبول نخواهند کرد. او در مورد آمریکا می‌گوید: «اگر اوباما تنها بود و کنگره​ای در آمریکا وجود نداشت و گروه​های دیگری نیز وجود نداشتند، شاید اوباما با ایران به توافق می​رسید. منتهی با وجود عناصر دیگر که خیلی در آمریکا تصمیم​گیرنده هستند، من بعید می​دانم که آمریکا ایران را در بلوک خودش بپذیرد.»

هاشمیان معتقد است اقداماتی که ایران در حال حاضر علیه گروه تروریستی “دولت اسلامی” (داعش) انجام می‌دهد، همه تاکتیکی و موقتی هستند. او می‌گوید که کردها هم به طور موقت از ایران کمک می‌گیرند و از لحاظ استراتژیک هم‌پیمان ایران نخواهند شد. بنابراین ایران نمی‌تواند در بلوک‌بندی جدید علیه “داعش” جایگاه ثابتی داشته باشد.

“ایران بخشی از مشکل منطقه است”

حسن هاشمیان نسبت به سیاست عربستان و اینکه این سیاست تا چه حد با سیاست دولت جدید عراق و سیاست‌های ایران در عراق هماهنگ باشد نیز چندان خوشبین نیست. او می‌گوید: «من فکر نمی​کنم که عربستانی​ها این سیاست جدید را قبول کنند و آن را به​عنوان یک تغییر واقعی در عراق بپذیرند و ممکن است که همان نگاه​های گذشته را که به مالکی داشتند، به حیدر عبادی هم داشته باشند.»

اینکه چرا عربستان سیاست‌های جدید عراق را نخواهد پذیرفت و به ایران نزدیک نخواهد شد، از دید این کارشناس کشورهای عربی، به این دلیل است که این کشور یک سری شروطی برای ایران دارد، از جمله در مورد یمن، سوریه و لبنان که “طبعا ایران این شروط را نخواهد پذیرفت”.

سفر هفته گذشته معاون وزیر امور خارجه ایران به عربستان هم از نظر آقای هاشمیان نتوانسته یخ رابطه دو کشور را بشکند. او می‌گوید: «این سفر به​هرحال یک تلاش دیپلماتیک بود. منتهی مشکلات در میان ایران و عربستان بسیار زیاد است و زیادتر هم می​شود. بنابراین عربستان اگر بعضی​ وقت​ها سخن از استقبال از ایران می​کند، در واقع می​خواهد که ایران سیاست​ها و انتظارات عربستان را برآورده کند. وگرنه من اعتقاد ندارم که میان ایران و عربستان نقاط مشترکی وجود دارد و می​خواهند باهم همکاری کنند.»

به نظر هاشمیان، از دید کشورهای منطقه، ایران نه راه‌حل مشکل عراق و دیگر بحران‌های جاری بلکه خود بخشی از این مشکل است.

جدا از جنبه سیاسی منافع ایران در عراق، حضور نظامی این کشور در مقابله با “دولت اسلامی” نیز این روزها بحث‌برانگیز شده است.

هرچند محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، در سفر اخیرش به عراق تصریح کرد که جمهوری اسلامی نیرویی برای مبارزه با “دولت اسلامی” به عراق اعزام نکرده است، اما شایعات در این باره هر روز بیشتر می‌شوند.

روز پنج‌شنبه (۱۳ شهریور / ۴ سپتامبر) عکسی در فضای مجازی منتشر شد که سردار قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس را در جایی که گفته می‌شود شهر آمرلی عراق است نشان می‌دهد. پیشتر عنوان شده بود که آمرلی با کمک نیروهای ایرانی از دست “داعش” خارج شده است.

هوشنگ حسن‌یاری، کارشناس مسائل نظامی، در گفت‌وگو با دویچه‌وله حضور نظامی ایران در عراق را بسیار محتمل و آن را قابل درک می‌داند. او می‌گوید: «دولت اسلامی مستقر در عراق در صورتی که بتواند سرزمین​های بیشتری را اشغال کند و بتدریج به مرز ایران نزدیک شود، خطری جدی برای جمهوری اسلامی و برای کل ایران است. به​خاطر اینکه از دید این گروه ایران جزئی از خلافت اسلامی خواهد شد که این​ها در حال تشکیل آن هستند. در نتیجه تکذیب چنین خبری خیلی منطقی به نظر نمی​آید.»

“حضور نظامی ایران در عراق از چشم آمریکا پنهان نیست”

هوشنگ حسن‌یاری معتقد است ورود ایران یا هر کشور دیگری به جنگ عراق، به طور قطع از دید آمریکا پنهان نیست. او می‌گوید: «آمریکایی​ها در عراق حضور فیزیکی دارند، ده‌ها بلکه صدها مشاور نظامی و نیروهای ویژه خود را در عراق مستقر کرده​اند و همچنین از طریق ماهواره​ها خیلی راحت این اطلاعات را در اختیار دارند. بنابراین ورود ایران به جنگ عراق، در صورت صحت، حداقل این است که با موافقت ضمنی آمریکا همراه خواهد بود، ضمن اینکه هدف، هدف مشترکی​ست. آنچه آمریکایی​ها به دنبال آن می​گردند و آنچه ایران درصدد دستیابی آن است، شکست داعش و از بین بردن این گروه ابتدا در عراق و احتمالاً بعداً در سوریه خواهد بود.»

اما اگر حضور احتمالی ایران در عراق با توافق و رضایت آمریکا بوده باشد، واکنش عربستان به این مسئله چگونه خواهد بود؟

هوشنگ حسن‌یاری معتقد است، سیاست جدید عربستان نیز مقابله با داعش و جلوگیری از حمایت مالی این گروه توسط امرای عرب است. از طرف دیگر وی به نقشه “خلافت اسلامی” منتشرشده از سوی داعش اشاره می‌کند که بخشی از عربستان را هم دربر می‌گیرد. به همین دلیل او می‌گوید: «به​نوعی در این زمینه یک دید مشترک حداقل از نظر استراتژیک بین ایران و عربستان وجود دارد و آن خطر داعش است. اینکه با این خطر چگونه برخورد کنند، عربستان تا به​حال از ورود نظامی به این جنگ تعلل ورزیده، ولی سعی کرده تحت فشار آمریکا، اروپا و بعد شورای امنیت سازمان ملل هرگونه کمک مالی افرادی در عربستان سعودی یا دولتمردان این کشور را به گروه داعش محدود یا به طور کلی قطع کند. در نتیجه در این زمینه هم منافع مشترکی بین جمهوری اسلامی ایران و دولت عربستان سعودی در برخورد با داعش وجود دارد.»

هنوز تا قطعی شدن کابینه جدید دولت عراق راه زیادی باقی مانده است. اینکه کدام وزارت‌خانه‌ها به کدام نیروها تعلق بگیرد، قطعا در تعیین سیاست کشورهای همسایه عراق با آن تاثیر زیادی خواهد داشت و ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست.