پروژه‌ای آبی که زیرآب جان آدم‌ها را می‌زند
خودنویس: قرارگاه خاتم‌الانبیا سپاه در حالی تونل آبی گلاب-دو را احداث می‌کند نه تنها نسبت به اثرات مخرب اجتماعی و زیست محیطی آن هشدار می‌دهند بلکه مردم چهارمحال نیز نسبت به ساخت آن نگرانند.
چهل و پنج سال پیش بود که صدها نفر در شرق ایران مردند و آنها که ماندند مهاجرت را بر ماندن ترجیح دادند. مشکل حمله یک کشور بیگانه نبود، غارت دزدان و راهزنان نبود، چه بود؟
گرسنگی بر اثر خشکسالی. مشکل آب دوباره جدی و به بحران تبدیل شده است. نه اینکه کسی خبر نداشت، دولت نمی‌دانست. کارشناسان بارها هشدار داده بودند. هنوز هم می‌دهند. آخرین گزارش ناسا یکی از بزرگ‌ترین مراجع علمی این حوزه باز هم هشدار می‌دهد که در سال‌های آینده در ایران خشکسالی می‌شود،چطور؟ بارندگی در ایران به نصف می‌رسد، تغییر آن‌چنان بزرگ است که جنگل‌ها درختزار، درختزارها بوته‌زار و بو‌ته‌زارها بیابان می‌شوند و بیابان‌ها هم نازایی مطلق نزدیک می‌شوند. هنوز چیزی نشده بیست درصد مساحت ایران بیابان مطلق است. نیمی از ایران بیابان و دو‌سوم آن منطقه خشک و نیمه‌خشک است. طبق همین گزارش ایران ۳۰ تا ۳۰ سال فرصت دارد، بعد از آن بخش عمده ایران بیابان مطلق خواهد‌شد.
زادآوری زیستی به غیر ممکن نزدیک می‌شود اما هنوز مردم معنی صرفه‌جویی در مصرف آب را نمی‌دانند، زمین‌خواران جنگل‌ها را فله‌ای به آتش می‌کشند و کشاوزان آب را بی‌رویه صرف عمل بی‌بازده می‌کنند، صنایع فرسوده آب را هدر می‌دهند و دولت هم گویی دراین مسابقه تسریع خشکسالی تلاش دارد تا از دیگران پیشی بگیرد.
سد سازی‌ها و پروژه‌های آبرسانی ناموفق یکی از مهم‌ترین عوامل خشکسالی در ایران، هنوز ادامه دارند. پروژه‌های عظیم سد‌سازی با استفاده از رانت‌های قدرت به «سازندگانی» چون قرارگاه خاتم‌الانبیا سپاه پاسداران می‌رسند. یکی از نمونه اخیر که بسیاری از کارشناسان نسبت به آن هشدار می‌دهند پروژه تونل آبی گلاب دو است.
زاینده رود خشک شد و تمام تلاش دولت‌های پیشین و کنونی نقش بر آبی شد که دیگر وجود ندارد، نه تونل کوهرنگ یک و دو و حالا سه کمکی کردند و نه تونل گلاب یک و بهشت آباد، حالا قرارگاه خاتم الانبیا تونل آبی گلابِ دو را کلید زده که آب را به اصفهان و کاشان برساند، آن هم بی‌مجوز، چطور؟ طرحی که ۹۵ درصد آن پایان یافته در همین اواخر یعنی در روزهای پایانی تابستان مجوز گرفت.
اما این پروژه قرار است چه کند که باعث خشم و نگرانی عده‌ای شده است؟ به گفته کارشناسان دو تونل گلاب یک و دو در دست احداث خاتم الانبیا خطرات زیست محیطی فراوانی دارد، قرارگاه خاتم الانبیا [2] اما بی‌اعتنا می‌گوید که «سرباز نظام» است و « در راستای اجرای منویات رهبری» تلاش می‌کند و هیچ چیز نمی‌تواند در اجرای این هدف خللی وارد کند.
آب زاینده رود در نتیجه احداث دو تونل گلاب یک و دو [3] پیش از ورود به استان چهارمحال و بختیاری منحرف خواهند شد. در نتیجه این انحراف، حجم آب رودخانه در مسیری که از چهارمحال و بختیاری عبور می‌کند به شدت کاهش می‌یابد.
کارشناسان اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیست در احداث این پروژه توجیهی نمی‌بینند اما به گفته منابع آگاه سود سرشار مالی ناشی از آن، چنان برای قرارگاه خاتم بالاست که حاضر به پایان دادن و توقف آن نیست.
این طرح در سال‌های اخیر با مشکل مخالفت کارشناسان محیط زیست و مجوز اجرا که باید از سوی سازمان محیط زیست صادر می‌شد روبه‌رو بود اما وقتی معترضان «عملیات بی‌مجوز» را نشانه گرفتند بعد از کلی کش و قوس مسوولان پروژه مجوزی را رو کردند که جای قلمش خشک نشده بود. همین موضوع باعث شد تا ناظران، چه مردم و نماینده‌های آنان و چه کارشناسان نقش لابی‌گری را در دریافت این پروژه عظیم پررنگ ببینند.
سعید زمانیان دهکردی، نماینده شهرکرد این مجوز را چون لکه ننگی بر دامن مسوولان و به‌خصوص دولت می‌داند، او در نامه‌ای به معصومه ابتکار، رییس سازمان محیط زیست نوشته انجام این پروژه مشکلات امنیتی، سیاسی و اجتماعی را به همراه خواهد‌داشت و نسبت به سرانجام رسیدن آن هشدار داده است.
او که عضو کمیسیون برنامه و بودجه است، مجوز داشتن این پروژه را منتفی می‌داند چراکه معاون زیست‌انسانی سازمان محیط زیست، معاون توسعه‌مدیریت حقوقی و امور مجلس در پاسخ به او گفته‌اند که پروژه مجوز ندارد. نماینده شهرکرد به ابتکار هشدار داده که سازمان متبوعش باید جلوی «زیاده خواهی‌ها» ایستادگی کند.
از نظر او پروژه تونل آبی گلاب دو، باعث خشکی محیط از چمنار در چهارمحال تا گاوخونی در اصفهان می‌شود. چراکه با تغییر مسیر، آب زاینده رود به سمت نجف‌آباد، تیران و رضوانشهر می‌رود. پروژه‌های انتقال آب در این منطقه را دلیلی بر تخریب استان‌های چهارمحال و بختیاری و اصفهان می‌داند و معتقد است که مردم این استان‌ها از این طریق صدمه‌های جبران ناپذیری خواهند خورد.
مردم اصفهان که خشکی زاینده رود را نظاره می‌کردند، احساس کردند که این طرح آب را به پیکر بی‌جان این رود باز می‌گرداند. اما به گفته کارشناسان بخش عظیم آب برای صنایع فولاد مبارکه و شالی‌های لنجان صرف خواهد شد و چیزی به زاینده‌رود اضافه نمی‌کند. این نگرانی اما در اصفهان بالا گرفت و نیمه دوم مرداد‌ماه بود که نمایندگان اصفهان در مجلس تلاش کردند که موضوع را به نهاد ریاست جمهوری بکشانند.
جریان از این قرار بود که بعد از گذشت ۵ یا ۶ ماه از توقف موقت پروژه عملیات ساخت تونل به دلیل اعتراض‌هایی در خوزستان و چهارمحال و بختیاری نگرانی‌های اذهان عمومی نسبت به توقف کامل پروژه در اصفهان شدت یافت. نگرانی مردم اصفهان تا جایی پیش رفت که نمایندگان اصفهان پس از برپایی جلسه‌ای با حضور علی لاریجانی، رییس مجلس و وزیر نیرو «بله» ادامه پروژه را از او گرفتند و وقتی دیدند که چیت چیان وزیر نیرو بعد از جلسه‌ی غیررسمی گفته که طرح «کارشناسی» اقدامی برای از سر گیری آن نمی‌کند و در شروع دوباره آن تعلل می‌کند، تلاش کردند تا موضوع را به اعتراض مقابل نهاد ریاست جمهوری بکشانند.
حال نماینده شهرکرد می‌گوید باید به مردم اصفهان واقعیت‌ها را گفت. خسارتی که آنها در صورت احداث این تونل می‌بینند، بیش از چهار محالی‌ها و خوزستانی‌هاست.
او توضیح می‌دهد: «اگر رودخانه تغییر مسیر بدهد روستاهای حاشیه رود برای همیشه خشک خواهند شد و مناطقی که با این مشکل روبه‌رو می‌شوند بیشتر در استان اصفهان هستند. اما آبی که از این مناطق گرفته می‌شود را نمی‌شود تامین کرد چون آب دیگری وجود ندارد که به آنها بدهند.»
با کمی توجه به گفته‌های نماینده شهرکرد متوجه می‌شویم هشدار جدی است و مردم اصفهان به همان سرنوشتی دچار خواهند شد که ۴۵ سال پیش مردم شرق ایران به آن دچار شدند.
نماینده شهرکرد هشدار [4] می‌دهد که حال اگر تونل کلید بخورد مردم اصفهان آواره می‌شوند، او می‌گوید: «چشمه سفید چهار محال خشک خواهد شد. مردم بیدگان آواره می‌شوند. آواره‌گی سرنوشت اهالی اطراف منطقه کوهرنگ هم خواهد بود. این پروژه مشکلات محیط زیستی و اجتماعی را به طور توامان در چهارمحال و بختیاری و استان‌های هم‌جوار به بار می‌آورد. در چها محال ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار نفر آواره می‌شوند.»
از نظر سعید زمانیان دهکردی، نماینده شهرکرد تغییر بستر رودخانه از نظر شرعی، عرفی و قوانین سازمان یونسکو مشکل دارد، تا جایی که از آنها می‌خواهد تا این «لکه ننگ» [5] را به نام خود ثبت نکنند و زیر بار فشارهای مضاعف نروند. نماینده شهرکرد می‌گوید از نظر دفتر پژوهش‌های مجلس، سازمان بازرسی کل کشور و دستگاه‌های امنیتی این طرح خلاف است، آنها هم درباره نتیجه آن هشدار داده‌اند. در کنار او و بسیاری از کارشناسان معتقدند این پروژه سپاه توجیه قانونی، اقتصادی ومحیط زیستی ندارد، مردم خوزستان و چهارمحال نیز از ادامه آن نگرانند.
مردم این دو استان چندین تجمع اعتراضی [4] را نسبت به ادامه این طرح برپا کردند اما در هفته گذشته تجمعات آنها از سوی نهادهای امنیتی لغو شد. تنها در یکی از تجمعات به گفته مسوول کمپین حفاظت از کارون در استان خوزستان ۲۰ هزار نفر گرد هم آمده بودند. در این تجمع که در سکوت و به دعوت کمپین حفاظت از کارون و با مجوز فرمانداری اهواز در جاده ساحلی کیانپارس اهواز برگزار شد شعاری داده نشد اما هدف از برگزاری آن توقف پروژه‌های انتقال آب بهشت آباد و گلاب دو بود.
مسوول کمپین حفاظت از کارون، در همان تجمع خود گزارشی را ارایه کردند که نشان می‌داد انتقال آب برای تامین شرب نیست و منفعت طلبان مردم اصفهان را در این‌باره فریب می‌دهند. در نیمه شهریور ماه بود که اعلام شد، بخش عمده تونل انتقال آب گلاب دو کامل شده اما مشکل اینجاست که طرح مجوز ندارد. رحیم علی محمدی [6]، کارشناس منابع آب پس از بازدید پروژه گفته‌بود، پروژه انتقال آب گلاب دو و بهشت آباد مکمل یکدیگر هستند. عمده پول حفاری این پروژه‌ها را صنایع سنگین پرداخت کرده‌اند و حالا آب بهشت آباد را برای مصارف صنعتی خود می‌خواهند. رحیم علی محمدی معتقد است با انتقال آب از تونل سهم محیط زیستی رودخانه رعایت نخواهد شد و قسمت بالادست رودخانه هم به مشکل خشکی قسمت پایین دست رودخانه دچار می‌شود. به گفته او در نتیجه کسانی که در کنار رودخانه کار و زندگی می‌کنند بیکار می‌شوند و به همین دلیل باید به جاهای دیگر مثل اصفهان مهاجرت کنند. او هشدار می‌دهد که این افراد در ابتدا بیکار خواهند بود و سپس بیشتر آنها جذب مشاغل کاذب می‌شوند.
در حالی که مسعود میرمحمد صادقی، مدیرکل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان، اعلام کرده بود که براساس شرط‌های سازمان محیط زیست و استان چهارمحال و بختیاری مجوز ادامه حفر سامانه دوم آبرسانی به اصفهان، گلاب 2 ، صادر شده است، شهرام احمدی [7]، مدیرکل محیط زیست چهار محال و بختیاری درباره صدور مجوز گفته بود که این سازمان هیچ نامه‌ای برای دریافت و استعلام از سازمان محیط زیست دریافت نکرده‌است.
طبق گزارش ایسکانیوز [8]، در حالی که حتی حسن روحانی، رییس جمهوری اعلام کرده که این تونل برای تامین آب شرب تاسیس می‌شود و اسحاق جهانگیری، معاون اول او در سفر اخیرش به اصفهان وعده‌داده که این دو پروژه به زودی افتتاح می‌شوند، مردم چهارمحال و بختیاری به شدت نگرانند که این آب در صنعت و کشاوزی صرف شود و استان آنها را به کل فلج کند.
از سوی دیگر با اینکه از لحاظ قانونی این پروژه از آنجایی که مجوز زیست محیطی نداشته، امکان دریافت ردیف اعتبار در بودجه عمرانی کشور را نداشته، اما محمدباقر نوبخت، گفته بود که این پروژه مصوله و ردیف بودجه دارد.
پیام برای این مطلب مسدود شده.