بی‌بی‌سی: اینستاگرام، شبکه اجتماعی اشتراک عکس، به بخش مهمی از زندگی ایرانیان در فضای مجازی بدل شده است. دولتمردان ارشد، چهره‌های سرشناس و شهروندان عادی، همگی نمایی از زندگی روزمره خود را در این سایت به اشتراک می‌گذارند.

اینستاگرام بر خلاف دو شبکه اجتماعی محبوب دیگر، توئیتر و فیس‌بوک، در ایران فیلتر نیست و دسترسی به آن آزاد است.

البته با وجود ممنوع بودن توئیتر و فیس‌بوک، سران جمهوری اسلامی مثل آیت‌الله خامنه‌ای رهبر ایران و حسن روحانی رییس جمهور بطور مرتب و فعال از این دو شبکه‌ استفاده می‌کنند.

اما مردم عادی برای دسترسی به این سایت‌ها و مثلا یوتیوب از شبکه‌های مجازی خصوصی (VPNs) یا روش‌های دیگر استفاده می‌کنند تا فیلترینگ را دور بزنند.

با اینکه بحث درباره محدود کردن دسترسی به محتوای نامطلوب اینستاگرام در جریان است، سیاستمداران ایرانی بطور فزاینده‌ای از آن برای ارتباط برقرار کردن با عامه مردم استفاده می‌کنند و بحث‌ در باره موضوعات مختلف را به میان مردم می‌برند.
فیلترینگ هوشمند

گفته می‌شود نیمی از جمعیت ۷۸ میلیونی ایران از اینترنت استفاده می‌کنند و اخیرا یکی از مقامات ایران گفته که ایرانی‌ها بطور متوسط روزانه نه ساعت در شبکه‌های اجتماعی وقت صرف می‌کنند.

چنین محبوبیتی با خود نگرانی از آنچه در این شبکه‌ها منتشر می‌شود را به همراه می‌آورد.

در این میان، اینستاگرام مشمول فیلترینگ هوشمند است، حذف محتوای نامطلوب بدون مسدود کردن کامل دسترسی.

بر اساس تحقیق گلوبال وُیس آنلاین، یک شرکت غیر انتفاعی که مقر آن در آمستردام هلند است، اینستاگرام در ایران با استفاده از یک شبکه فیلترینگ به نام Deep Packet Inspection مسدود می‌شود.

آنچه شامل فیلترینگ می‌شود عبارت است از مد در ایران، چهره‌های سرشناس (سلبریتی) غربی و ستاره‌‌های ایرانی ساکن خارج کشور.

کاربران معروفی که در داخل ایران زندگی می‌کنند و بعضی از آنها بیش از یک میلیون پیگیر (follower) دارند از این فیلترینگ در امانند.

از این رو اینستاگرام فضایی بی‌هزینه و بشدت پرطرفدار برای سیاستمداران ایرانی فراهم می‌کند تا دیدگاه های خود را مطرح کنند.

در اینستاگرام حساب‌های کاربری منسوب به عالی‌ترین مقامات ایران وجود دارد، از رهبر ایران گرفته تا رییس جمهور، رییس مجلس، و روسای جمهور سابق مثل اکبر هاشمی رفسنجانی و محمود احمدی نژاد.

برخی از نمایندگان مجلس هم کاربر اینستاگرام هستند و گاهی بحث‌های داغی در باره مسائل روز راه می‌اندازند.
نمایش ساده زیستی

دفتر بیت رهبر ایران حضوری فعال در اینستاگرام دارد. صفحه منسوب به آیت الله خامنه ای، مرتب بروز می‌شود و حدود سیصد هزار پیگیر دارد.

گروهی که این صفحه را اداره می‌کنند دیگر حساب‌های کاربریِ منسوب به رهبر ایران را هم مدیریت می‌کنند، از جمله یک صفحه ویدئوی اختصاصی که حدود صد هزار پیگیر دارد.

در حساب کاربری khamenei_ir”، عکس‌هایی با سبکی خاص از زندگی روزمره رهبر ایران منتشر می‌شود. در زمان سخنرانی‌های مهم، معمولا ویدئوهای تدوین نشده‌ای از اظهارات ایشان در اینستاگرام منتشر می‌شود.

در مواقع دیگر، عکس‌ و توضیحاتی که به مسائل روز ربط دارند منتشر می‌شود.
“همان زیلوی ساده همیشگی حسینیه امام خمینی”

بعنوان مثال، در حالی که انتقاد از هزینه زیاد نوسازی آرامگاه آیت‌الله خمینی مطرح بود، یکی از پست‌های این حساب کاربری خود را به سر خط خبرها رساند، تصویری که بر ساده زیستی آیت الله خامنه‌ای تاکید می‌کرد با این توضیح: “همان زیلوی ساده همیشگی حسینیه امام خمینی”.

ویدئوهای حساب کاربری آیت الله خامنه‌ای نیز اخیرا باعث حرف و حدیث‌های زیادی شد. گفته شد تیم گرداننده این حساب از یک نقص سیستم اینستاگرام استفاده می‌کند تا ویدئوهایی طولانی‌تر از ۱۵ ثانیه منتشر کند، در حالیکه اینستاگرام اجازه انتشار به ویدئوهای طولانی‌تر از ۱۵ ثانیه نمی‌دهد.

حساب کاربری دیگری که حساب آیت الله خامنه‌ای به آن پیوند (لینک) دارد، حساب آیت‌الله خمینی است که اخیرا بسته شدن موقت آن باعث جنجال زیادی شد. چند روز بعد اینستاگرام بخاط این “اشتباه” اظهار “تاسف” کرد که مشروح موضوع را می‌توانید اینجا بخوانید.
امید و استقامت

حسن روحانی رییس جمهور از اینستاگرام برای مطلع کردن حدود ۲۳۰ هزار کاربری که پیگیر فعالیت‌هایش هستند استفاده می‌کند و گاهی هم عکس‌هایی در آن منتشر می‌شود که مقررات رسمی رسانه‌ای ایران را نقض می‌کند.

او در ماه فوریه، ممنوعیت رسانه‌ای محمد خاتمی رییس جمهور اصلاح طلب سابق را نقض کرد و تصویری از خودش را که کنار آقای خاتمی نشسته بود در اینستاگرام منتشر کرد، به همراه پیام تسلیتی به مناسبت درگذشت مادر آقای خاتمی.

دوم آذر ۹۳، (۲۳ نوامبر ۲۰۱۴)، شبی که فردایش مهلت مذاکرات هسته‌ای ایران با قدرت‌های بزرگ به پایان می‌رسید، آقای روحانی تصویری از خود را در اینستاگرام منتشر کرد که در پس زمینه آن کلمه “امید” نقش بسته بود. فردای آن روز ایران و قدرت‌های جهانی توافق موقت خود را درباره موضوع هسته‌ای اعلام کردند.

با وجود مخالف‌های شدید تندروهای ایران با مذاکرات هسته‌ای، در اینستاگرام آقای روحانی عکسی از او در آرامگاه آیت الله خمینی منتشر شد که نشان می‌داد طرفدارانش در حمایت از او پلاکاردهایی به رنگ بنفش، رنگ تبلیغات انتخاباتی آقای روحانی، در دست داشتند. در همین مراسم برخی افراد سعی در بر هم زدن سخنرانی آقای روحانی کرده بودند.
مذاکرات هسته‌ای

اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای و منتقدان آنها همگی حضوری فعال در اینستاگرام دارند.

در جلسه غیر علنی مجلس ایران در باره مذاکرات هسته‌ای در روز سوم خرداد، برخی از نمایندگان تندوری مجلس با افشای برخی از گفتگوهای این جلسه، تلاشی رسانه‌ای را علیه این مذاکرات آغاز کردند که بر خلاف آیین نامه محرمانه نگهداشتن این جلسات بود.

جواد کریمی قدوسی نماینده تندروی مشهد در مصاحبه خبرگزاری فارس از قول عباس عراقچی مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران نقل کرد که ایران با “بازرسی مدیریت شده” از تاسیسات نظامی‌اش موافقت کرده است.‌

مهدی کوچک و حمید رسایی، دو نماینده تندروی دیگر نیز در اینستاگرام مذاکره‌کنندگان هسته‌ای را هدف حملات خود قرار دادند.

آقای رسایی پرسش‌های بی‌پاسخ خود از محمد جواد ظریف وزیر خارجه و عباس عراقچی معاونش را در اینستاگرام منتشر کرد.

این سوالات مذاکره‌کنندگان را به نادیده گرفتن دغدغه‌های رهبری در زمینه مذاکرات متهم می‌کرد.

پاسخ آقای عراقچی هم در اینستاگرام منتشر شد. او با انتشار عکسی از گزارش خبرگزاری فارس، نوشت: “جز آنکه آقای کریمی قدوسی و خبرگزاری فارس را به خداوند بزرگ واگذار نمود چه می‌توان کرد؟”

حمید بدیعی نژاد دیگر مذاکره کننده هسته‌ای ایران هم معمولا توضیحات مفصلی درباره مذاکرات هسته ای در اینستاگرام منتشر می‌کند. او با مخاطبانش فعالانه در تعامل است و گاهی به اظهارنظرهای آنها پاسخ می‌دهد.