بی‌بی‌سی: فیلم “بابا جون” اثر کارگردان ایرانی‌الاصل اسرائیلی، یووال دلشاد ماه آینده در جشنواره فیلم تورنتو رونمایی خواهد شد.

کارگردان این فیلم آن را برداشتی آزاد از تجربیات دوران کودکی خود به عنوان فرزند یک خانواده مهاجر ایرانی ساکن اسرائیل معرفی می‌کند. اما یدک کشیدن لقب “نخستین فیلم فارسی زبانِ سینمای اسرائیل” باعث شده بعضی از رسانه‌ها در ایران به ساخت این فیلم واکنش نشان بدهند.

آقای دلشاد در گفتگو با بی‌بی‌سی فارسی می‌گوید که به حساسیت‌هایی که کنار هم قرار گرفتن نام ایران و اسرائیل در نخستین فیلم بلند او ایجاد می‌‌کند آگاه است اما “بابا جون” را اثری کاملا شخصی به شمار می‌آورد.

“من سیاست را به این ماجرا راه نمی‌دهم. برای من این فیلم،‌ فیلمی‌ است در مورد ریشه‌‌های خانوادگی‌ام، فیلمی‌ است به زبان پدر و مادرم و پدربزرگ‌هایم. من این فرهنگ را خیلی بهتر از فرهنگ اسرائیلی‌ام می‌شناسم و به پیشینه‌ام افتخار می‌کنم، در نتیجه طبیعی‌ است که در مورد آن فیلم بسازم.”

ماجرای این فیلم در روستایی به نام “زراهیا” در جنوب اسرائیل اتفاق می‌افتد که تعداد زیادی از ساکنان آن – از جمله خانواده خود کارگردان- سال‌ها پیش از ایران به آن مهاجرت کرده‌اند.

شخصیت نخست این فیلم، “موتی” -با بازی «آشر آوارهامی”- پسری‌ است ۱۴ ساله که از او انتظار می‌رود به حرفه خانوادگی بپیوندد و در مزرعه‌ پرورش بوقلمونی که پدر بزرگش سالها پیش و در بدو مهاجرت بنیان گذاشته٬ کار کند.

اما موتی شیفته سر هم کردن قطعات اوراق شده ماشین‌ها و به راه‌ انداختن آنهاست و علاقه‌ای به کسب و کار موروثی نشان نمی‌دهد. برای پدر و پدربزرگ، این سرکشی حکم اعلام جنگ را دارد.

نقش پدر فیلم را نوید نگهبان و نقش “داریوش”، عموی موتی را دیوید دیان (فریبرز داودیان) ایفا کرده‌اند. این دو بازیگر ایرانی-آمریکایی پیشتر در سریال Homeland و فیلم “سنگسار ثریا” نیز در کنار هم ظاهر شده‌ بودند. نگهبان برای شخصیت “ابونظیر” در این سریال پرطرفدار شناخته می‌شود.

کارگردان “باباجون” می‌گوید که ترجیح داده به جز این دو بازیگر و ویس الیوت صفوی – بازیگر نقش مادر موتی- برای بقیه نقش‌ها نابازیگرانی از منطقه روستای پدری خودش را به کار بگیرد.

“ترجیح می‌دهم به جای انتخاب بهترین بازیگر، کسی را انتخاب کنم که حس و تجربه زندگی‌اش به شخصیت مورد نظرم نزدیک باشد. پسرکی که نقش اول فیلم را بازی می‌کند در واقع در خانه‌ای در همسایگی خانه پدری‌ام به دنیا آمده و در همان محله کودکی‌ام بزرگ شده است. بازیگر نقش پدربزرگ [رافائل فرج الیاسی] هم اهل همان منطقه است و پیش از این هیچ تجربه‌ای در بازیگری نداشته. وقتی من نوید [نگهبان]،‌ پدربزرگ یا پسرک فیلم را در موقعیتی قرار می‌دادم، این موقعیت آنقدر به تجربه فرهنگی و شخصی آنها، آنچه در رفتار پدرانشان دیده‌ بودند نزدیک بود که حتی لازم نبود کلامی حرف بزنند،‌ همه چیز خودبه خود سر جایش قرار می‌گرفت.”

“بابا جون” لقبی‌ است که پدربزرگ موتی با آن شناخته می‌شود؛ کسی که بیش از هرکسی به پسرش فشار می‌آورد تا فرزند نوجوانش را وادار به آموختنِ حرفه خانوادگی کند.

اگرچه پدر و پدربزرگ با تحکم و خشونت‌ عرصه را به قهرمان فیلم تنگ می‌کنند اما کارگردان می‌گوید این شخصیت‌ها را سیاه و تک‌بعدی نمی‌بیند و به خوبی می‌تواند دلیل رفتار آنها را بفهمد.

“موقع نوشتن فیلمنامه، دلم نمی‌خواست بیننده‌ از هیچ‌کدام از شخصیت‌های فیلمم متنفر شود. دوست داشتم بیننده‌ شخصیت‌ها را درک کند طوری که حتی بتواند خودش را جای پدربزرگ فیلم بگذارد؛ کسی که در ایران سال‌ها در یک مزرعه بوقلمون کار کرده و عزت و احترامی برای خودش داشته و بعد با دست خالی به کشوری بیگانه مهاجرت کرده است.”
یووال دلشاد (راست) پشت صحنه فیلم

“در آن دوران ایرانی بودن در اسرائیل -برخلاف مثلا اروپایی بودن- چندان باعث افتخار و شان اجتماعی به شمار نمی‌آمد. در چنین شرایط سختی بابا جون از هیچ شروع کرد به ساختن تنها چیزی که بلد بود: یک مزرعه بوقلمون. این اتفاقی‌ است که برای هر مهاجری از هر ملیتی می‌تواند بیافتد. بچه‌ها زبان کشور مقصد را یاد می‌گیرند، دوستان جدید پیدا می‌کنند و جلو می‌روند اما خیلی وقت‌ها والدین به گذشته چنگ می‌زنند زیرا حس می‌کنند چیزی جز آن برایشان باقی نمانده است”.

تهیه‌کنندگی این فیلم و پخش آن را به ترتیب دو شرکت اسرائیلی Metro Communications و United King Films برعهده دارند. یکی از مدیران شرکت تهیه‌کننده چند ماه پیش در مصاحبه‌ای ابراز امیدواری کرده بود مردم ایران هم بتوانند “بابا جون” را ببینند و با آن ارتباط برقرار کنند؛ حتی اگر مقامات تصمیم بگیرند آن را “ممنوع کنند”.

آقای دلشاد می‌گوید تا اینجای کار واکنش ایرانی‌های ساکن اسرائیل برای او بسیار دلگرم کننده بوده است: “چند نفر از آنها که فیلم را دیده بودند به سراغم آمدند و با چشم‌های نمناک گفتند در یکی دو دهه‌ای که در این کشور زندگی می‌کنیم، این اولین باری است که فرهنگ ما به شکلی محترمانه به تصویر کشیده می‌شود. خب، اینجا خیلی وقت‌ها در رسانه ها لهجه فارسی-عبری برای خنده و تمسخر بکار می‌رود. وقتی من ساخت فیلمم را شروع می‌کردم به بازیگرانم گفتم ابدا نمی‌خواهم با لهجه فارسی-عبری صحبت کنند،‌ بلکه یک فارسی درست و تمیز می‌خواهم. من می‌خواهم فرهنگ بی‌نظیر ایران را نشان بدهم، قطعا هیچ دوست ندارم به نظر برسد دارم شخصیت‌های فیلمم را دست می‌اندازم».

بر اساس تخمین‌ها بیش از ۳۵۰ هزار یهودی ایرانی‌الاصل در اسرائیل زندگی‌ می‌کنند که عمدتا در سال‌های پیش از انقلاب ایران و یا در آستانه انقلاب مهاجرت کرده‌اند.

کارگردان “بابا جون” انتظار دارد موضوع فیلمش کنجکاوی مردم اسرائیل را برانگیزد و آنها را به دیدن فیلم ترغیب کند اما می گوید بیش و پیش از هرچیز مشتاق است بداند مردم در ایران در مورد فیلمش چه فکر می‌کنند.
نوید نگهبان و آشر آوراهامی

“این فیلم نه از یک زاویه دید اسرائیلی، که از نگاه یک خانواده ایرانی در اسرائیل روایت می‌شود در نتیجه نگاهی همدلانه به فرهنگ ایرانی دارد. به همین خاطر فکر می‌‌کنم مخاطبان ایرانی بتوانند تصویر خود را در آن ببیند، در واقع در تمام فیلم نشانه‌هایی از ساختار و دینامیک خانواده‌های ایرانی مخفی شده که بیننده وقت تماشا آنها را خواهد شناخت و امیدوارم که با آنها ارتباط برقرار کند.”

جشنواره بین‌المللی فیلم تورنتو از ده تا بیست سپتامبر در شهر تورنتو برگزار خواهد شد. درکنار “بابا جون” در بخش سینمای جهان ۵۹ فیلم دیگر نیز به نمایش در می‌آید که تماشاگران از میان آنها بهترین‌ها را انتخاب خواهند کرد.

جشنواره تورنتو جزو معتبرترین رویدادهای سینمایی بین‌المللی‌ است و معمولا نام آثار راه یافته به آن را می‌توان در لیست فیلم‌های منتخب سایر جشنواره‌های معتبر بین‌المللی نیز دید.