بی‌بی‌سی: خروج مخفیانه ۲۷ تابلو ارزشمند نقاشی از دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد و فروش آنها طی هفته‌های گذشته در صدر اخبار هنری کشور بود.

در این تخلف که ظاهرا در پی “خیانت در امانت” به دست “امین اموالِ معاونت امور هنری” روی داد، آثاری از بهمن محصص، رضا مافی، فریده لاشایی، حسین زنده‌رودی، اردشیر محصص، پروانه اعتمادی، مهدی ویشکایی، علیرضا اسپهبد و میرعبدالرضا دریابیگی به مشتریان مختلفی از جمله گالری‌ها و کارشناسان آثار هنری فروخته شدند.‌اکنون دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد اعلام کرده تمامی این آثار را از خریداران پس گرفته‌ و برای اثبات این ادعا نمایشگاهی از آنها نیز در نگارخانه هنر ایران برگزار کرده است.

مدیر کل دفتر هنرهای تجسمی، مجید ملانوروزی، فرد خاطی را شخصی “کم‌اطلاع” خوانده که به دنبال افزایش قیمت تابلوهایی که به وی سپرده شده بود، “وسوسه شده” و تصمیم به خروج مخفیانه این آثار از سازمان و فروش آنها گرفت اما از آنجا که خبر از ارزش‌ آثار نداشته “آن‌ها را به یک‌پنجم یا یک‌دهم قیمت اصلی‌شان فروخته بود”؛ از جمله تابلویی به ارزش ۵۰۰ میلیون تومان که توسط موزه بانک پاسارگاد به قیمت ۱۰۰ میلیون تومان از وی خریداری شد. جابجاشدن این تابلو‌ها تنها هنگامی فاش شد که یکی از خریداران برای بررسی ارزش و اصالت اثر هنری مذبور به دفتر هنرهای تجسمی مراجعه کرد.

به گفته آقای ملانوروزی این آثار پیش‌تر جزو گنجینه موزه‌ هنرهای معاصر بو‌ده‌اند اما در زمان مدیریت علیرضا سمیع‌آذر تحت عنوان آثار “فاقد ارزش هنری” از موزه خارج و به عنوان “اموال” معاونت هنری -و نه “آثار هنری”- در یکی از انبارهای این معاونت نگهداری می‌شدند. او در ادامه گفتگوی خود با خبرگزاری ایسنا ضمن انتقاد از کم‌ارزش شمردن این آثار مهم، از مدیران سابق خواست توضیح دهند چرا امضای آنها پای برگه خروج این تابلوها از موزه به چشم می‌خورد.

پیش‌تر مدیران قبلی موزه هنرهای معاصر نسبت به این ماجرا واکنش نشان داده بودند. از جمله آقای سمیع‌آذر که اکنون مدیریت “حراج تهران” را برعهده دارد به خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) گفته بود: “امین‌اموال اجازه خارج کردن هیچ شی‌ءای را از مجموعه ندارد. نه فقط در موزه‌ها، بلکه در هیچ مکان دولتی دیگری نیز جمع‌دار اموال اجازه ندارد که شی‌ای را از مجموعه خارج کند. او فقط مسؤول تحویل دادن آثار و سررسید کردن اموال است. دادن اجازه خروج یک اثر برعهده‌ی مقام مسؤول مجموعه است و در مرکز هنرهای تجسمی نیز بدون اجازه مدیر آنجا جمع‌دار انبار نمی‌تواند شی‌ای را مجموعه خارج کند و صد درصد به امضای رئیس یا جانشین او نیاز است”.
احتمال ‘تبانی’؟

حبیب‌الله صادقی یکی دیگر از روسای پیشین موزه هنرهای معاصر بود که در مصاحبه‌ای با ایسنا احتمال وجود “تبانی” در خروج این آثار را مطرح کرد و گفت: “امین‌اموال به این راحتی نمی‌تواند شی‌ءای را از مجموعه خارج کند. البته من از ضوابط خروج آثار در این سال‌ها اطلاع کاملی ندارم، اما ممکن است این اتفاق بدون اطلاع مسؤولان رخ داده باشد.”

طبق تخمین آقای ملانوروزی روزانه بیش از ۲۰۰ تابلو برای ارزشیابی به معاونت هنری تحویل می‌شود و فرد خاطی تصور می‌کرد از این ازدحام می تواند برای خروج بی‌دردسر آثار استفاده کند: “امین‌اموال فکر می‌کرد این آثار که در دوره‌های قبل از موزه هنرهای معاصر خارج شده، کسی از آن‌ها عکس نگرفته و اگر آثار را خارج کند هیچ‌کسی متوجه نمی‌شود.”

به گفته مدیر کل فعلی دفتر هنرهای تجسمی، فروش آثار از سوی فرد متخلف از زمستان سال گذشته آغاز شده بود و بازیابی و کنترل اصالت آنها توسط مدیریت تجسمی سه ماه به طول انجامید.

در این میان نکته‌ای که به نظر می‌رسد مدیران پیشین و فعلی کاملا بر سر آن اتفاق نظر دارند لزوم سر و سامان دادن به وضعیت آثار هنری و صدور شناسنامه برای آنهاست.

آقای نوروزبیگی ضمن اشاره به رونق بازار آثار هنری در سالهای اخیر، به ایسنا گفته: “بعضی از کسانی که این آثار را خریده بودند، کارشناس هنری بودند. معمولا کسی که کاری را می‌خرد باید پیگیری کند که این کارها کجا بوده، مال چه کسی بوده و دست کدام مجموعه بوده است؟ ما در بحث آسیب‌شناسی آثار هنری نیاز به کار داریم و باید به‌شدت روی اصالت هنری یک اثر دقت کنیم تا برای آن شناسنامه هنری صادر شود. فضای هنری ما در این ۷-۸ سال که آثار هنری رشد داشته‌اند، به راهبردهای جدیدی نیاز دارد”.

مدیر سابق موزه هنرهای معاصر نیز ضمن اشاره به لزوم توجه به شناسنامه آثار در هنگام خرید و فروش آنها گفت: “ممکن بود این اتفاق برای یک مجموعه‌دار خصوصی بیفتد و آن‌قدر قدرت نداشته باشد که مثل دولت بتواند آثار را برگرداند. وظیفه جامعه هنری این است که فضای مبادلات هنری را سالم نگه دارند و تا وقتی از هویت و مالکیت یک اثر مطمئن نشده‌اند، آن را به مبادلات هنری وارد نکنند”.