خودنویس: بعد از اعلام خبر فروش بزرگ ارباس، این سوال برای بسیاری از دنبال کنندگان تحولات صنعت هوانوردی پیش آمد که آیا این شرکت، هواپیماهای خود را به قیمت کامل به ایران می‌فروشد یا با تخفیف؟

معامله بزرگ جمهوری اسلامی در فرانسه، با انتقادهایی در داخل کشور از سوی منتقدان دولت و دل‌واپسان همراه بوده است. رسانه‌های جناح اصول‌گرا با استناد به غربی‌ها، این خرید را نجات ارباس هم خواندند.

اما نکته‌ای که احتمالا از دید بسیاری پنهان مانده، تخفیف‌‌های قابل توجه شرکت سازنده هواپیماهای پهن پیکر فرانسوی به مشتریان عمده است. به عنوان مثال، سال‌ها پیش شرکت هواپیمایی دلتا با خرید بزرگی که از ارباس کرد، از تخفیف ویژه‌ای برخوردار شد. گرچه ارزش دقیق این تخفیف هیچگاه اعلام نشد، اما گفته می‌شود حدود ۵۰٪ بوده است.

در حال حاضر، کسی که ظاهرا بیشترین نقش در این معامله بزرگ دارد، اصغر فخریه کاشان، قائم مقام وزیر راه و شهرسازی است که ارتباطی قدیمی با هاشمی رفسنجانی و محمد حسین عادلی، رئیس کل بانک مرکزی در دوران سازندگی دارد.

روش قدیمی معامله‌های نفتی و غیر نفتی گروه‌های مورد نظر، در مواردی بر خرید بدون تخفیف استوار بوده است. اگر در سیستم دلالی، خرید کلی با تخفیف‌های بزرگی انجام گیرد، میزان کمیسیون و پورسانت به‌شدت کاهش می‌یابد. از طرف دیگر، میزان تخفیف ارائه شده در زمان‌هایی که ایران فروشنده است، باید به حداقل برسد تا میزان کمیسیون دریافتی از طرف خارجی نیز بیشتر شود. گفته می‌شود فشار مهدی هاشمی بر روی بیژن نامدار زنگنه برای کاهش قیمت گاز در قرارداد کرسنت، به همین دلیل بوده است.

ممکن است وزارت راه ادعا کند که به خاطر نوع قرارداد و خرید از طریق فاینانس و لیزینگ مجبور به پرداخت قیمت کامل این هواپیماها بوده است، اما خریدی به این بزرگی که بخش قابل توجهی از ارز کشور را به خود اختصاص خواهد داد، به شکلی غیر رقابتی، محل پرسش است.

یکی از نکات قابل توجه نیز، خرید بزرگ‌ترین هواپیمای مسافربری دنیا از شرکت فرانسوی در شرایطی است که در سال‌های اخیر، میزان فروش ایرباس ۳۸۰ با کاهش شدیدی روبه‌رو بوده است.

نتیجه کار هر چه باشد، شرکت فرانسوی از این خرید بسیار بزرگ به هیچ عنوان ناراضی نخواهد بود و تا اینجا، از رقبایی مثل بوئینگ که به همان اندازه ایرباس، منتظر توقف تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران بوده، جلوتر است.