رادیوفرانسه: تحریم دلار آمریکا در مبادلات ایران با دیگر کشورهای خارجی مبدل به یکی از بزرگترین مشکلاتی شده که پس از اجرایی شدن برجام در روز ۱۷ ژانویه عملاً تمامی مبادلات پولی-دلاری ایران را با چالش های جدی روبرو کرده است. تحریم‌های دلاری بر مبنای تحریم‌های اولیه آمریکا علیه ایران و در چهارچوب نقش منطقه ای و حمایت ایران از تروریسم از سوی آمریکا علیه ایران وضع شده و هیچ رابطه مستقیمی با تحریم های هسته ای ایران ندارد و اصولاً در آن چهارچوب قرار نمی گیرد. لذا با اجرایی شدن برجام، به رغم انتظارات ایران، تحریم دلار و استفاده از آن در مبادلات خارجی ایران بر طرف نمی شود. تحریم دلار و مبادلات دلاری که در ادبیات مالی و اقتصادی اصطلاحاً “یو ترن”* نامیده میشود، عملاً تجارت خارجی ایران را فلج کرده و مشکل بزرگی برای بازگشت منابع ارزی ایران که در حدود ۵۳ میلیارد دلار برآورد می شود، به‌ این کشور به وجود آورده است.

به رغم تلاش ها و رایزنی های دیپلماتیک طی هفته های اخیر بین ایران و آمریکا، و پادر میانی های کشورهای ثالث، از جمله، برخی از کشورهای اروپایی، اینطور به نظر میرسد که این مشکل نمی تواند به زودی حل و فصل شود. به این نوع مبادلات دلاری در ادبیات مالی اصطلاحاً “یو ترن”* گفته میشود. “یو ترن”* ، یا قابلیت تبدیل ارزهای محلی به دلار و پس از آن به ریال، درسال ۲۰۰۵ برای ایران مجاز شد اما مجددا در سال ۲۰۰۸ این تحریم‌ها مجداداً علیه ایران گذاشته شد و تاکنون نیز برداشته نشده است.

به اعتراف بسیاری از مقامات سیاسی و اقتصادی جهان، از جمله جان کری وزیر امور خارجه آمریکا، پس از اجرایی شدن برجام، به لحاظ ادامه تحریم های دلاری، ایران نتوانسته به اکثریت قریب به اتفاق دارایی های خود در خارج که مبلغی در حدود ۵۳ میلیارد دلار برآورد میشود، دسترسی داشته باشد.

با ادامه تحریم دلارعلیه ایران، بانک های خارجی از ترس تحریم های ثانویه آمریکا از مبادلات پولی و بانکی بر مبنای دلار با ایران پرهیز می کنند.

مهرداد عمادی اقتصاد دان و مشاور بین المللی در امور مالی مقیم بریتانیا میگوید که تحریم دلار علیه ایران هم اکنون جاری بوده و ادامه خواهد داشت. او می گوید که تحریم دلار در چهارچوب تحریم های اولیه آمریکا علیه ایران ایجاد شده است. اعمال این تحریم در چهارچوب تحریم های آمریکا به لحاظ نقش منطقه ای این کشور و حمایت ایران از تروریسم بوده است و کماکان جاری و ساری است. او با توجه به ادامه تحریم دلار علیه ایران میگوید که ایران نمی تواند هیچ قرارداد دلاری با طرف های خارجی خود امضا کند. در همین حال، بازگشت دلاری منابع ارزی خارجی ایران که ۵۳ میلیارد دلار برآورد میشود به سهولت امکان پذبر نیست…

تحریم دلار، عمری به درازی عمر نظام اسلامی دارد

تحریم دلار و همچنین سرویس های مالی و تجارت با ایران عمری به درازای عمر نظام اسلامی دارد. نقطه آغاز آن ١۴ نوامبر ١۹۷۹ است. در این سال، بر اساس دستور رئیس‌جمهور وقت ایالات ‌متحد آمریکا کلیه اشخاص آمریکایی در واکنش به تسخیر سفارت آمریکا در ایران مکلف شدند دارایی‌های ایران نزد خود را توقیف کنند، هر گونه نقل‌و‌انتقال وجوه متعلق به ایران ازسوی بانک‌های آمریکایی ممنوع شد. در تاریخ ١۵ نوامبر ١۹۷۹ مقررات کنترل دارایی‌های ایران** وضع شد.

اوج گیری تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران با تصویب قانون موسوم به “داماتو” بود. بر اساس این قانون که در سال ١۹۹۵ به تصویب رسید، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا اجازه یافت تا شرکت‌های غیرآمریکایی را که فن‌آوری‌های صنعت نفت در اختیار ایران می‌گذارند تحریم کند.

قانون داماتو، پس از آمیختگی با طرح بنیامین ‌گیلمن، رئیس کمیسیون روابط ‌بین‌الملل مجلس نمایندگان آمریکا که محتوایی مشابه با قانون داماتو داشت، در قالب مجازات های جدید آمریکا علیه ایران و لیبی در سال ١۹۹۶ توسط کنگره آمریکا تصویب شد. “قانون تحریم‌های ایران و لیبی” تحریم‌های بیش‌تری را برای کشورهای ثالث که به‌ایران صادرات دارند در نظر گرفت.

بنابراین، قانون اولیه که دلار را تحریم میکند، در سال های ابتدای انقلاب وضع شده است. در سال ١۹۹۵ اصلاح و تشدید شده است. این تحریم به لحاظ نقش ایران در حمایت از تروریسم و اضافه کردن نام ایران به فهرسیت کشورهای تروریست و یا حامی تروریسم وضع شده و هیچ ربطی به برنامه هسته ای ایران نداشته است.همچنین، این تحریم به قانون تحریم های سال ۲۰۰۸ که ماهیتی هسته ای دارند، آمیخته شده است. اما این موضع، بدین معنی نیست که تحریم های دلاری و سرویسهای مالی ایران که از سال ۲۰۰۸ آغاز شده اند، ماهیتی هسته ای دارند. در واقع در این سال، تحریم های دلاری علیه ایران دوباره اصلاح، گسترش و تشدید میشوند. اما کماکان منشا قانونی آن به پیش از مطرح شدن برنامه هسته ای ایران برمیگردد.

تحریم دلار و مبادلات دلاری در چهارچوب تحریم های مالی و پولی آمریکا در دفتر اسناد فدرال آمریکا ثبت شده است. مراجعه به این دفتر، نشان میدهد که تحریم دلاری علیه ایران به سال های اولیه انقلاب بر میگردد.

اما، عدم یافتن یک راهکار اجرایی در این زمینه چه مشکلاتی میتواند برای مبادلات بانکی و مالی ایران با کشورهای خارجی، تجارت خارجی ایران و همچنین اقتصاد ایران در بر داشته باشد؟ با آگاهی از این مشکل، هم اکنون تمامی مبادلات تجاری خارجی ایران، از جمله فروش نفت و گاز با قراردادهای غیر دلاری صورت می گیرد. در نتیجه، هم اکنون مشکلی برای بازگشت منابع ارزی این مبادلات به ایران وجود ندارد. فقط تبدیل نرخ مرجع برخی از کالاها مانند نفت که همواره به دلار قیمت گذاری میشود، هزینه های اضافی برای ایران ایجاد می کند. همچنین عدم وجود بانک های کارگزار کافی در کشورهای غربی، موجب کندی بسیار شدید پرداخت ها شده است.

مشکل اصلی ایران با توجه به تداوم تحریم دلار مربوط به منابعی میشود که طی سال های تحریم نفتی علیه ایران در کشورهای خریدار نفت ایران انباشت شده است. ایران نمیتواند این منابع را که مبلغی در حدود ۵۳ میلیارد دلار برآورد میشود، با دلار آمریکا و ارزهای معتبری همچون یورو دریافت دارد. در واقع، قراردادهای نفتی بسته شده با خریداران نفت ایران، بر مبنای دلار تنظیم شده، ولی با واحد پولی کشور خریدار قابل پرداخت بوده است. با توجه به اینکه بیشترین مقدار منابع مالی ایران در کشورهای چین، هند و ترکیه منجمد شده است، ایران، میتواند منابع اصلی از فروش نفت خود را به یوآن، روپیه و لیر دریافت کند. در همین حال، امکان تسعیر ارزی این منابع که با پول محلی در این کشورها انباشت شده، به هیچیک از ارزهای دیگر، وجود ندارد.

مهرداد عمادی تأیید می کند که ایران نمیتواند منابع مالی خارجی خود را با دلار یا هر ارز دیگری، به جز ارز محلی دریافت کند. او برای استیفای حق ملت ایران، طرح یک دعوای بین المللی حقوقی از سوی ایران علیه آمریکا را در دادگاه لاهه و سازمان تجارت جهانی توصیه می کند

با توجه به اینکه دلار، واحد پول مرجع جهانی محسوب میشود، ارزهای محلی برای تبدیل به ارزهای دیگر ناچاراً باید به دلار آمریکا تبدیل شده و پس از آن به ارز دیگری تبدیل شوند. این مکانیزم پولی و مالی جهانی، با توجه به تحریم دلار برای ایران، عملاً امکان پذیر نمی باشد. در نتیجه، ایران نمیتواند به عنوان مثال، منابع خود که به روپیه است را به یورو که پول قابل استفاده بیشتری برای این کشور است، تبدیل کند.

واما موضوع سومی که مربوط به تحریم دلار علیه ایران، و اصولاً تحریم های آمریکا علیه ایران در چهارچوب حمایت از تروریسم و دخالت های منطقه ای می شود و طی هفته های اخیر برای ایران بسیار چالش ساز شده است، موضوع عدم همکاری بانک های بزرگ اروپایی و دیگر بانک های بزرگ آسیایی با ایران است.

این موضوع، عملاً اجرایی شدن بخش بزرگی از تفاهم نامه ها و قرادادهای تجاری ایران با شرکت های مختلف اروپایی و آسیایی را با مشکل روبرو کرده و در تمامی طرح های سرمایه گذاری خارجی در دوران پسا تحریم در ایران وقفه ایجاد کرده است.

بانک های بزرگ غربی همواره هراس دارند که در صورت تبادلات بانکی و مالی با ایران دوباره تحت تحریم های ثانویه آمریکا قرار بگیرند. خاطره تلخ جریمه های سنگین چندین میلیارد دلاری که برخی از آنها مانند بانک فرانسوی بی ان پی به آمریکا پرداخت کرده اند، موجب تصمیم مدیران این بانک ها برای پرهیز از مبادلات مالی، پولی و بانکی با ایران شده است.

این رویکرد بانک های بزرگ غربی، مشکل دیگری برای مبادلات مالی و تجاری ایران ایجاد کرده است. این موضوع باعث شده تا شبکه کارگزاری بانکی برای تسهیل در مبادلات تجاری ایران به سهولت شکل نگیرد. نتیجه اینکه، به رغم بازگشایی سوئیفت بانکی، طی هفته های گذشته عملاً اکثریت حواله های بانکی نافرجام مانده و به مقاصد تجاری مورد نظر نرسیده است.

مهرداد عمادی میگوید مشکل تعامل بانک های اروپایی با ایران ظرف دو تا چند ماه آینده به کلی حل خواهد شد. او اعتقاد دارد که تحریم های ثانوی آمریکا مشمول بانک های غیر آمریکایی نمیشود و قرار است وزارت خزانه داری آمریکا با در خواست بانکهای اروپایی به آنها مجوز دهد که در صورت کار در ایران مشمول تحریم های آمریکا قرار نخواهند گرفت

پس از اجریی شدن برجام، اتحادیه اروپا نخستین مجموعه ای در جهان بود که به سرعت اقدام به برداشتن تحریم ها علیه ایران کرد. همچنین طی ماه های اخیر هیات های تجاری ، اقتصادی و سیاسی بسیار زیادی از سوی کشوهای اروپایی به ایران سفر کرده اند. تا کنون تفاهمنامه های بسیار زیادی در جهت همکاری های اقتصادی و تجاری بین کشورهای اتحادیه اروپا و ایران امضا شده است.

در چنین فضای مساعدی که برای تعامل بین اتحادیه اروپا و ایران ایجاد شده، این پرسش مطرح میشود: با توجه به خواست اتحادیه اروپا برای توسعه مبادلات اقتصادی با ایران، چه اقداماتی از سوی این اتحادیه برای حل مشکل یو ترن اتخاذ شده و یا در دست اقدام است؟
برای شنیدن پاسخ مهرداد عمادی در این باره، بر روی فایل صوتی پائین کلیک فرمائید

مهرداد عمادی: تلاش اتحادیه اروپا برای رفع محدودیت ها در ایران