دویچه‌وله: محور انتقادهای کاندیدای اصولگرا از دولت، دیپلماسی خارجی و عدم تاثیر برجام در معیشت و تنگناهای اقتصادی بود. روحانی به خلاف پیش‌بینی‌ها، این بار هم درخششی نداشت. رئیسی از فقر و اشتغال گفت اما حضورش کماکان حاشیه‌ای بود.

مناظره دوم طبق پیش‌بینی‌های قبلی با حمله به دیپلماسی هسته‌ای روحانی و تاکید بر محسوس نبودن تاثیر برجام بر معیشت و معاش مردم پیش رفت. هر شش کاندیدا، عمدتا در پاسخ به پرسش‌های مجری یا جواب به دیگری، کلی‌گویی و فرافکنی کردند. فصل مشترک انتقادهای سه کاندیدای اصولگرا به دولت، مذاکره از موضع ضعف، ناکارآمدی‌ نظام بانکی، واردات، اشتغال یا حقوق شهروندی بود.

معاون اول روحانی به خلاف مناظره نخست، درخششی در فصاحت و حاضرجوابی نداشت. شاه‌بیت صحبت‌های او را شاید بتوان آنجا دانست که گفت جایگاه ریاست جمهوری، محل کارآموزی نیست.

ابراهیم رئیسی به نسبت مناظره اول بیشتر حرف زد اما به همان اندازه قبل، لفاظی کرد. قالیباف هم‌چنان می‌کوشد اصطلاح “چهار درصدی” را به ادبیات این دوره از انتخابات وارد کند. چیزی که از نگاه بسیاری تحلیلگران، کوششی است ناکام برای جبران اصطلاح “حمله گازانبری” در مناظره سال ۹۲.

به خلاف انتظارها، مناظره دوم چالشی‌تر از مناظره نخست نبود و غافلگیری ویژه‌ای نداشت. روحانی در این مناظره قبراق‌تر از برنامه اول نبود و در توضیح عملکرد دولت یازدهم، دوران احمدی‌نژاد را عامل بسیاری مشکلات دانست. روحانی تا هفته قبل در دفاع از برجام و تبلیغ برای تیم مذاکره‌کننده، پیوسته تکرار می‌کرد که این توافق، سایه جنگ را از سر کشور رفع کرد. از آنجا که رهبر ایران چند روز قبل، چنین ادعایی را نادرست دانست، در مناظره دوم کمترین اشاره‌ای به این موضوع نشد.

عدم آمادگی روحانی در پاسخگویی مشخص به ابعاد برجام، با صدور سریع بیانیه‌ای از سوی وزارت خارجه همراه شد که توضیحاتی در باره رفع تحریم‌ها، درآمدهای نفتی ایران و مشکلات بانکی را ارائه کرد.

بیشتربخوانید: واکنش وزارت خارجه به انتقاد از برجام در مناظره دوم

جمع‌بندی قالیباف: پیشنهاد دارم به همه اعضا هفته آینده به مردم لیست اموالمان را اعلام کنیم. با هوشمندسازی سیستم‌ها و ایجاد شفافیت فساد از بین می‌رود و دست ۴ درصدی‌ها از بیت‌المال کوتاه می‌شود.

جمع‌بندی جهانگیری: آقای قالیباف درباره زباله و شورایاری خلاف گفتند. مقدار کمی از زباله تولید برق می شود و در مورد نقش دولت در انتخابات شورایاری ها هم خلاف گفتند… مردم عزیز ایران! حرف های همه را شنیدید آزمودنی‌ها را نمی‌توان دوباره آزمود. پروژه توسعه ایران را ناتمام نگذارید…بیماری های مزمن با مسکن دوا نمی شود.

جمع‌بندی میرسلیم: اداره کشور ما میسر نخواهد شد مگر با مشارکت مردم و انتخاب مدیران شایسته. باید به اهل فرهنگ و هنر بها بدهیم که گاهی تحلیل‌های بسیار دقیقتری از ما دارند. دولت ما همچنان افتخار می کند که فروش یک و نیم میلیون بشکه نفت را به دو و نیم میلیون رسانده است. باید به نظارت عمومی و محترم شمردن تشکل‌های سیاسی و علمی بها دهیم.

جمع‌بندی رئیسی: گره‌گشایی از زندگی مردم مهم است. در سخنان رقبای محترم، رقیب‌هراسی موج می‌زد که اخلاقی نیست. بدهی‌های دولت به نظام بانکی چند برابر شده؟ حتما دو برابر شده. هزینه نهاد ریاست جمهوری چقدر شده است؟

• روحانی: مسئله ساده زیستی ما در عمل باید با قوانین و مقررات و آیین‌نامه‌ها نظارت شوند. با شعار کسی لباس ساده می‌پوشد اما می‌بینیم بزرگترین فسادها همانجا صورت می‌گیرد. در سال‌های گذشته دیدیم. هم گفتند ساده زیست هستیم اما میلیاردها اموال مردم از بین رفت. دو میلیارد پول ما را آمریکاییها ضبط کردند در حالی که ده ماه فرصت بود این اوراق گرفته شود. این سه میلیادر چهار میلیار دلاری که اینها به عنوان دور زدن مردم اموال ملی را غارت کردند کجا هستند؟ پول‌ها کجاست؟ ما فقط شنیدیم احکامی علیه متهم صادر کرده‌اند. ما باید شبکه‌ای ایجاد کنیم که همه چیز در آن شفاف باشد. دولت دنبال قانون شفافیت است. دستگاه‌ها دارند آموزش می‌بینند و با شفافیت اعتماد و ساده زیستی هم عملی می‌شود.

• هاشمی طبا: فضای مجازی هم فرصت است هم تهدید و البته الان تهدید است و یک حرصی نزد دارندگان موبایل‌های هوشمند هست که اطلاعات کسب کنند. فکر کنم پس از مدتی این ولع فروکش می‌کند. دولت هم دو وظیفه دارد. اول این که کنترل کند موبایل‌هایی که برای کودکان هست مثل ژاپن یا آمریکا و یا این که بدون هیچ پرده‌پوشی کانال‌های مشکل آفرین را نظارت کند. این با آزادی مغایرتی ندارد. دولت موطف است آنچه به صلاح مردم است آزاد بگذارد در زمینه‌های علمی و هنری و فرهنگی اما در موارد دیگر که باعث انحراف می‌شود کنترل کند. این استفاده مکرر از قضای مجازی خود افراد را خسته می‌کند.

• قالیباف: صحبت‌های مناظره نشان می‌دهد ما دو تفکر داریم. یکی این که به منابع داخلی و منابع مادی و انسانی خیلی توجه ندارد و بیشتر به دنبال سرمایه خارجی هستند. البته ما هم این را ر د نمی‌کنیم اما اساس داخل است. این چهارساله دیگر بس است هم برای شعار و هم برای حرف. یک تفکر دیگر، مال دولت مردم است که می‌گوید به اندازه کافی منابع انسانی و سرمایه‌های انسانی داریم. هم جوانان و هم تکنولوژی داریم و هم می‌توانیم پنج میلیون شغل ایجاد کنیم. می‌توانیم سامانه ملی کارانه را سازمان بدهیم و می‌توانیم یارانه قشر محروم و کم درآمد را افزایش دهیم و می‌توانیم رونق را به جامعه در چهار سال آینده بیاوریم.

• رئیسی: دانشجویان مدرک به دست که فاقد کار هستند، زمینه بحران‌های امنیتی را فراهم می‌کنتد. مهم‌ترین مولفه امنیت مردم هستند که باید به آنها توجه کرد.

• جهانگیری: باید جلوی ماجراجویی و خامی را گرفت. جایگاه ریاست جمهوری جایگاه کارآموزی نیست. توسعه می‌خواهید یا اشفنگی. عزت می‌خواهید یا انزوا. تنش می‌خواهید یا آرامش.

• روحانی: این قدرت دیپلماسی ایران بوده که امروز داریم برای سوریه مذاکره می‌کنیم. عزیزانی به عنوان مستشار آنجا رفته‌اند. در منطقه در دیپلماسی است که داریم امنیت منطقه و سوریه را به بحث می‌گذاریم.

• قالیباف: باید هم به دیپلماسی قدرت توجه کنیم، هم دیپلماسی مذاکره، هم دیپلماسی عمومی و هم دیپلماسی اقتصادی. اگر امروز دولت روحانی می‌گوید من در یپلماسی مذاکره موفق بودم علتش این است که در دیپلماسی قدرت قبلا موفق بودیم. حالا ما باید دنبال دیپلماسی اقتصادی باشیم. اشکال دولت یازدهم این است که انسجامی در اقتصاد بین‌الملل ندارد و برنامه ما این است که وزارت امور خارجه و تجارت بین‌المللی با اولویت دیپلماسی اقتصادی داشته باشیم. ما در منطقه ۴۰۰ میلیون نفر بازار اقتصادی و تجاری داریم. کشور ما رویکردش همیشه واردات بوده و باید این را تغییر دهیم به صادرات و وزارت خارجه در خدمت صنعتگران و تجار ما باشند برای اشتغال و تولید.

• رئیسی: ما با همسایه‌هایمان باید رابطه خوبی داشته باشیم. با عراق سهم تجارت‌مان چقدر است؟ ترکیه چقدر؟ ما به عنوان دوست عراق این سهم را داریم؟ دیپلماسی ما باید تحت تاثیر اقتصاد باشد. ما نمی‌توانیم در مشکل یک ایرانی که پاسپورتش در کشور دیگری مورد بی‌احترامی قرار می‌گیرد، ساکت بمانیم…

• جهانگیری: ما باید قدرت نرم جمهوری اسلامی را همراه با قدرت سخت آن تقویت کنیم. مهم‌ترین قدرت نرم جمهوری اسلامی انسجام داخلی کشور است. هنرمندان ما باید در صحنه بین‌المللی بدرخشند. فرهادی یک فرد است که اسکار می‌گیرد با همه محدودیت‌ها می‌تواند فیلم تولید کند. توریسم یکی از مهم‌ترین دیپلماسی‌های عمومی است.

• رئیسی: من در جلسات مختلف سیاست خارجی بودم از جریان برجام خبر دارم. آقای روحانی گفت هم چرخ اقتصاد بگردد هم سانتریفوژها. سوال من از مردم این است که بازار، تجارت، واردات و صادرات می‌چرخد؟ از دکتر سیف پرسیدند چه شده گفت هیچ. طیب‌نیا وزیر اقتصاد گفت مشکلات برجا هستند. یک محموله نفت بفرستید، اگر پول آمد به کشور معلوم می‌شود تحریم بانکی برداشته شده‌ است. من اعلام می‌کنم هر دولتی سر کار می‌آید به این تعهد برجام باید وفادار باشد. اگر مجلس رد نکند ما باید وفادار باشیم اما باید بدانیم نسبت به گره گشایی از مشکلات مردم چکار کنیم. ما می‌خواهیم در دولت کار و کرامت از موضع اقتدار ، حقوق مردم را بگیریم.

• جهانگیری: از مهم‌ترین موفقیت‌های دولت یازدهم، بدون تردید برجام است. ما حق هسته‌ای را به ثبت رساندیم، تحریم‌های ظالمانه را از ایران برداشتیم و ایران هراسی را به ایران دوستی تبدیل کردیم. اگر برجام به توافق نمی‌رسید، صادرات نفت ما متوقف می‌شد. توفیق برجام این بود که می‌گوییم کشور آماده توسعه است الان دو میلیون و نیم بشکه نفت صادر می‌کنیم پتروشیمی ۳۰درصد افزایش داشته. کشتی‌ها را بیمه نمی‌کردند. بنادر ایران تحریم بود. درآمد نفتی‌مان مسدود شده بود.

• میرسلیم: چه می‌شود که ما قبل از مذاکرات دانش هسته‌ای را داریم اما بعد از مذاکرات هم تحریم‌ها تشدید می‌شوند اما محدودیت برای پیگیری دانش هسته‌ای برقرار می‌ماند؟ برجام چه حسنی داشت برای ما از نظر داخلی؟ ما تاسیسات را بتن ریختیم ولی نمی‌دانیم در مورد تحریم‌ها چه کنیم و هنوز مشکلات بانکی ما برقرار است.

• روحانی: افرادی که امروز کاندیدا هستند به طور صریح باید بگویند با برجام چه می‌خواهند بکنند و چگونه می‌خواهند با دنیا تعامل کنند؟ پس چرا این همه بیلبورد در تهران زدید و فحاشی کردید در این میدان مذاکره. شما پشت پرده چه کردید چه حرف‌های نامربوطی مثل وهابیون و صهیونیست‌ها زدند؟ برجام یعنی تحریم‌های هسته‌ای برداشته شده ما تحریم‌های متنوعی داریم اگر برجام نبود نفت ما به جای دو میلیون بشکه امروز دویست هزار بشکه بود. این وعده‌هایی که می‌دهید هیچ حساب و کتابی ندارد. به صراحت به مردم بگویید در برابر برجام چه می‌گویید، وقتی ترامپ آمد همه شما خوشحالی کردید که برجام را پاره می‌کند… آقای رئیسی در مسئله هسته‌ای شما چه اطلاعاتی دارید که قضاوت می‌کنید؟

• رئیسی: ایران تعهدات خود در برجام را اجرا کرده و پیش‌پرداخت‌ها را انجام داده است. این سند به صورت یک چک است که باید نقد کرد. دولت در اجرای قضیه ضعف نشان داد و ما توانایی نقد کردن چک را نداریم. آیا نتیجه این توافق در سفره مردم دیده شده است؟

• قالیباف: امروز در اجرای برجام چه کرده‌ایم؟ آثارش برای مردم ما چه بوده است؟ روزی که برجام در دستور کار بود معنایش گشایش در اقتصاد بود. معتقدم اشکالات ما در سیستم اجرایی دولت است و با روش کاری که دارد و با نگاهی که دارد و جلوگیری از قاچاق کالا نمی‌شود و بانک‌ها زد و بند می‌کنند، باز همین چهاردرصدی‌ها بهره‌مند می‌شوند.

• روحانی برای حقوق شهروندی تبلیغ کرد و گفت چه کسانی هر روز به بهانه‌های مختلف احضار می‌شوند؟ او تاکید کرد که اگر می‌خواهیم به شرایط مناسب سیاسی برسیم باید همه احزاب، اقوام و اقلیت‌ها از حقوق مساوی برخوردار باشند: «به ما به خاطر کاندیدا شدن یک زن سنی در انتخابات شوراها از سه طرف انتقاد کردند.»

• هاشمی طبا با اشاره به این که هیچ وابستگی به دولت یازدهم ندارد، از بیشترین حمله‌ها در سایت‌ها و روزنامه‌ها علیه دولت یازدهم یاد کرد.

• جهانگیری: بخشی از جامعه با تمام توان در فضای مجازی و رسانه‌ها به دولت و حقوق شهروندی می‌تازند اما احدی معترض نمی‌شود.

• رئیسی: حق شهروندی این است که نان برای خوردن داشته باشند، حق معیشت و کار داشته باشند. دانشجویی که مدرک دارد حق کار و اظهارنظر دارد. ما باید به هشتاد میلیون فرد دارای کارت شناسایی ملی حق اظهارنظر را بدهیم

• قالیباف: من توفیق داشتم در پلیس، که چندین فرمانده در رده‌های بالا را از اقوام کرد و اهل سنت به بالاترین درجات بردم. امروز در شهرداری تهران تعداد زیادی از اقوام، ادیان، مذاهب مختلف هستند. امروز بیش از ۱۳ درصد مدیران شهرداری بانوان هستند جوانان هستند.

• میرسلیم: دولت نباید راه انتقاد را ببندد چون به ضررش تمام می‌شود.

• روحانی به اتهام قالیباف واکنشی تند نشان داد و گفت چطور آقای قالیباف قبل از روشن شدن موضوع در یک برنامه زنده تلویزیونی به وزیر اتهام می‌زند؟

• شهردار تهران به اهمیت وزارت آموزش و پرورش در زمینه رشد علمی و آموزشی کشور پرداخت. او با یاداوری پیدا شدن محموله مشکوک لباس در خانه یکی از وزرا، وزیر آموزش و پرورش را متهم به دست داشتن در واردات غیرضروری متهم کرد. رسانه‌های اصولگرا در روزهای گذشته از کشف “محموله قاچاق” در خانه دختر وزیر آموزش و پرورش خبر داده‌اند. پورمحمدی، وزیر دادگستری گفته که این خبر درست نیست و دختر وزیر آموزش و پرورش با مجوز قانونی و از طریق گمرکی در کار واردات لباس بوده است.