حمله تهران

هفدهم خرداد ۱۳۹۶ پنج عضو گروه موسوم به دولت اسلامی (داعش) مسلح به سلاح‌های سبک و جلیقه‌های انفجاری، همزمان به آرامگاه آیت الله خمینی و مجلس شورای اسلامی حمله کردند.

درحالی که حمله در جریان بود، داعش تصویرهایی را از داخل ساختمان اداری مجلس منتشر کرد. مهاجمان به عربی و کردی حرف می‌زدند.

یک هفته بعد، وزارت اطلاعات ایران اسامی پنج مهاجم داعش را منتشر کرد. چهار نفر از آنها از کردهای ایران بودند.

تصویرهایی که ایران از سه مهاجم داعش به ساختمان مجلس منتشر کرد

حمله به تهران، بعد از تهدیدهای پیاپی داعش انجام شد. مقام‌های ایران پیش از این بارها از متلاشی کردن گروه‌های مرتبط با داعش قبل از انجام حمله خبر داده بودند.

اما این حمله تهران عملیاتی نمادین برای نشان دادن نفوذ داعش در ایران بود.

تصویرهایی که داعش از پنج مهاجم حمله تهران منتشر کرد

در فضای امنیتی مناطق کرد نشین ایران، داعش چطور موفق به نفوذ و عضو گیری شده است؟

چهار مهاجمان کرد ایرانی این حمله، چطور با اندیشه‌های داعش آشنا شده بودند؟

برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها، راهی جز سفر به کردستان عراق نبود.

جستجو در حلبچه

نام حلبچه، یادآور بمباران شیمایی این شهر، در دوران صدام حسین است.

اواخر اسفند ماه ۱۳۶۶، مرگ بین سه تا پنج هزار نفر (براساس منابع مختلف) از
ساکنان غیر نظامی این شهر، فاجعه‌ای تاریخی بود.

اما جامعه جهانی به محکوم کردن این جنایت بسنده کرد و حلبچه فراموش شد.

تا آنکه از چهار سال پیش، داعش در عراق و سوریه قد علم کرد و موصل، در نزدیکی مناطق کرد نشین عراق به دست این گروه افتاد.

داعش از بیشتر کشورهای مسلمان یارگیری کرد، از جمله از میان کردهای ایران و عراق، و نام حلبچه باز به خبرها آمد.

براساس برآورد مقام‌های محلی کردستان عراق، از حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ کردی که به داعش پیوستند، تعداد قابل توجهی از منطقه حلبچه و مناطق کردنشین مرزی ایران از جمله پاوه و جوانرود در استان کرمانشاه بوده‌اند

مردم حلبچه، که بعد از حدود ۳۰ سال، هنوز داغدار عزیزانشان هستند، حالا باید داغدار فرزندانی باشد که در صف نیروهای داعش دربرابر برادرانشان جنگیده‌اند.

یکی از این جنگجویان جوان اهل حلبچه “کاروان جمال” است. در حلبچه به دیدار نسرین، مادرش رفتم.

کاروان دو سال پیش وقتی که ۲۴ ساله بود، به موصل رفت و به داعش پیوست.

نسرین نسخه شش سال پیش یکی از روزنامه های کردستان عراق را نشان داد.

در صفحه اول عکسی از کاروان بود که دستش را در اثر انفجار مین از دست داده بود. این حادثه کاروان را از نظر روانی تحت تاثیر قرار داده بود.

نسرین، مادر ۶۰ ساله کاروان، در بمباران شیمیایی حلبچه یکی از پسران خردسالش را از دست داد.

او که هنوز رخت سیاه عزای فرزندش را از تن در نیاورده حالا چشم به راه کاروان است.

می‌گوید، پارسال با پدر کاروان به موصل رفتند، اما داعش اجازه نداد فرزندشان را بازگردانند.

سه ماه پیش نیروهای امنیتی کردستان عراق، کاروان و چند همراهش را با جلیقه‌های انفجاری و سلاح‌های سبک در یکی از ایست‌های بازرسی کرکوک دستگیر کردند.

نیروهای امنیتی می گویند هدفش انجام عملیات انتحاری در اقلیم کردستان بود.
چگونه ممکن است فرزند یکی از قربانیان حلبچه، به داعش بپیوندد؟

نسرین می‌گوید کاروان مسجد می‌رفت و همانجا هم تفکراتش تغییر کرد.

بعضی از مساجدی که مادر کاروان از آن‌ها سخن می‌گوید، مسجدهایی هستند که گفته می‌شود منبرهایشان در اختیار امامان تندرو است.

آنطور که مردم محلی می‌گویند، تفکراتی که در این مسجدها تبلیغ می‌شد با آنچه مردم این منطقه از اسلام می‌شناختند تفاوت دارد.

اما حلبچه و مناطق کوهستانی اطرافش، مثل طویله و بیاره در نزدیکی مرز ایران، زادگاه طریقت نقشبندی است که برداشتی صلح جویانه و غیر سیاسی از اسلام دارد.

چه شد که تفکرات سلفی و وهابی به این منطقه نفوذ کرد؟

برای یافتن پاسخ راهی بیاره در نزدیکی مرز ایران و عراق شدم.

در بیاره به خانقاهی رفتم که محل تربیت و عبادت پیروان طریقت نقشبندی است.

پیروان این طریقت، مانند بسیاری از روحانیون مناطق کردستان عراق و ایران، اهل مدارا و اسلام غیر سیاسی هستند.

آنها میلیون‌ها مرید در مناطق کردنشین منطقه و سراسر جهان دارند. روحانیان این طریقت از تنش با دولت‌ها خودداری می‌کنند.

در این خانقاه با “ئامانج نقشبندی” از نوادگان شیخ سراج الدین نقشبندی ملاقات کردم.

او گفت که بعد از بمباران حلبچه، فضای مذهبی منطقه دچار تحول شد.

در آن زمان، به گفته او این منطقه زود فراموش شد. اما خیریه‌هایی از کشورهای عرب منطقه خلیج فارس برای کمک به حلبچه رفتند.

از جمله از عربستان سعودی، البته نه برای ساخت مدرسه و بیمارستان، بلکه بیشتر برای ساخت اماکن مذهبی.

مسجدی در حلبچه

ئامانج نقشبندی اعتقاد دارد که تفکرات سلفی و وهابی که ریشه اعتقادات گروه‌های سنی تندروی عربستان سعودی است از این طریق وارد مناطق کردنشین شد.

او می‌گوید، بعضی کشورهای عرب خلیج فارس میلیون‌ها دلار برای ترویج وهابیت و اندیشه‌های سلفی خرج کردند، و موفق هم بودند.

ظهور انصار الاسلام

آمریکا در سال ۲۰۰۱ میلادی به افغانستان حمله کرد.

حکومت طالبان، که در آن زمان افغانستان را به محل امنی برای جهادی‌ها تبدیل کرده بود سقوط کرد.

گروهی از نیروهای جهادی کرد، عرب، افغان و ترکمن، از راه ایران، از افغانستان رفتند.

مقصد آنان، شمال عراق بود؛ اقلیم کردستان که به نظر می‌رسید از تیررس ارتش آمریکا و متحدانش دور باشد.

یک روحانی تندروی کرد، در سازماندهی آنان نقش مهمی داشت.

نجم الدین فرج احمد شناخته شده به ملا کریکار. او یکی از جهادی‌های کرد عراق بود که سال‌ها در افغانستان و پاکستان جهاد و تدریس کرده بود.

او از شاگردان عبدالله عزام، روحانی تندرو سنی فلسطینی تبار در پاکستان بود که به پدر جهاد بین المللی شهرت داشت. اسامه بن لادن رهبر القاعده هم تحت تاثیر افکار سلفی-جهادی عبدالله عزام بود.

ملا کریکار که در سال ۱۹۹۱ میلادی به عنوان پناهنده به اسلو پایتخت نروژ رفته بود، همزمان با سقوط طالبان به عراق بازگشت.

او فرمانده نظامی حرکت اسلامی کردستان عراق بود. جنبشی اسلامی که بیشتر کنگره‌های آن در ایران برگزار می‌شد و از حمایت مالی و تسلیحاتی ایران برخوردار بود.

اما ملا کریکار در بازگشت به عراق، از حرکت اسلامی جدا شد و در سال ۲۰۰۱ به کمک همراهان جهادی مهاجرت کرده از افغانستان انصار الاسلام را تشکیل داد.

این گروه، حکومتی همچون طالبان در منطقه مرزی بیاره و خرمال، در مرز عراق و ایران تشکیل داد. سه سال حکومت کردند و در این مدت کتاب‌ها را سوزاندند، تلویزیون‌ها را شکستند و مردم را در ملا عام حد زدند.

در این دوران انصار الاسلام با پیشمرگه‌ها در جنگ بود. اما این گروه از کجا پشتیبانی می‌شد؟

ئامانج نقشبندی می گوید، آنها از ایران پشتیبانی می‌شدند.

در مصاحبه‌ای که با ملا کریکار در اسلو داشتم این ادعا را مطرح کردم. او ارتباط با ایران را رد کرد و گفت حتی ایران با گروهش دشمنی می‌کرده است

بمباران مواضع طالبان سال ۲۰۰۱ میلادی

سلفی‌ها در مناطق کردنشین ایران

سه سال پیش به سفارش وزارت کشور حسن روحانی گزارشی درباره رشد سلفی‌ها در مناطق کردنشنین ایران و عراق تهیه و منتشر شد.

این گزارش بسیاری از گفته‌های مردم بیاره را تائید می کند.

از جمله ورود جهادی‌های انصار الاسلام به ایران را پس از حمله آمریکا تایید می‌کند و می‌گوید آنان آشکارا تفکر خود را میان کردهای ایران تبلیغ می‌کردند.

گزارش وزارت کشور ایران می گوید داعش انشعابی از سلفی‌های این منطقه بوده است.

گزارش وزارت کشور ایران، فعالیت انصار الاسلام را در کردستان ایران تایید می‌کند

سئوال اینجاست که چرا جمهوری اسلامی ایران از گروه های تندرو سنی حمایت کند؟

بعضی از تحلیل‌گران می‌گویند موفقیت آمریکا در عراق، خطری برای آینده حکومت ایران بود.

برای همین هم دستگاه‌های اطلاعاتی و نظامی ایران، از بعضی از نیروهای مخالف آمریکا در عراق حمایت کردند.

بسیاری از احزاب قدیمی کرد مخالف جمهوری اسلامی ایران چپگرا و سکولار هستند. اما امروز صدها روحانی کرد افکار سلفی را در میان جوانان این منطقه ترویج می دهند.

در گزارش تهیه شده به سفارش وزارت کشور ایران هم آمده است:

“متاسفانه شاهد نسل جدیدی از روحانیون کرد هستیم که هیچ شباهتی با روحانیون سنتی که مشهور به مدارا و تساهل بودند ندارند.”

بعضی از احزاب کرد مخالف، حکومت ایران را متهم می‌کنند که عمدا به گروه‌های سلفی میدان داده تا در این مناطق رشد کنند با این هدف که هواداری از گروه‌های چپگرای سکولار کاهش پیدا کند.

اگر تبلیغات گروه‌های سلفی را زمینه ساز نفوذ این تفکر در مناطق کردنشان ایران بدانیم، با قدرت گرفتن داعش در همسایگی ایران، این پیش زمینه، امکان جذب نیرو را برای داعش فراهم کرده است.

کردهایی که به داعش پیوستند

اکثر جوانان کردی که به داعش پیوسته‌اند از مناطق مرزی بین ایران و عراق هستند، جایی که انصار الاسلام آنجا بود.

درمیان آنان سه چهره شناخته شده وجود دارد.

خطاب الکردی

بازوی داعش در این منطقه، خطاب الکردی بود. یکی از اعضای این گروه که اهل حلبچه بود. او نقش مهمی در جذب جوانان کرد ایرانی و عراقی داشت.

خطاب الکردی که عضو انصار الاسلام بود، بعد از حمله آمریکا به این گروه در سال ۲۰۰۳ به مناطق کردنشین مرزی ایران رفت.

پس از ظهور داعش او به سوریه رفت و فرمانده گردان “صلاح الدین” داعش شد.
همگی اعضاء این گردان کرد بودند.

خطاب الکردی یکی از فرماندهان داعش بود که در محاصره کوبانی نقش مهمی داشت. او در سال ۲۰۱۵ در کوبانی به دست نیروهای کرد سوریه کشته شد.

سریاس صادقی

سریاس صادقی یکی از اعضاء تیم داعش بود که در عملیات تهران نقش مهمی داشت، او از اهال پاوه بود.

فعالیت‌های سریاس صادقی در پاوه بر کسی پوشیده نبود. حدود سه سال پیش، حزب دمکرات کرستان “حدک” در گزارشی از سریاس صادقی و چند تن دیگر نام برد.

در این گزارش آمده بود که او آزادانه مقابل چشمان نیروهای امینتی ایران برای داعش تبلیغ و یارگیری می‌کرد.

محمد ابراهیمی

محمد ابراهیمی، جوانی از شهرستان کامیاران بود. جایی که سال‌ها محل فعالیت گروه‌های اسلامی کردستان عراق بود.

محمد ابراهیمی در کامیاران بیشتر اوقاتش را صرف بازی‌های کامپیوتری و شرط بندی می کرد. او به “حمه شرطی” شهرت داشت.

سه سال پیش او به داعش پیوست و در ویدیوهای تبلیغاتی این گروه ظاهر شد و پیشمرگ‌های اسیر را سر برید.

با نگاهی به روند ظهور داعش از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۳ میلادی می بینیم که بعضی از گروه‌ها و افرادی که زمانی در ایران بودند، بعدها نقش مهمی در تاسیس داعش داشتند
مانند بعضی از اعضای سابق انصار الاسلام.

سندی برای اثبات اینکه حکومت ایران، به صورت سازمان یافته از گروه‌های سلفی در مناطق کرد نشین حمایت کرده باشد در دست نیست. گزارش تهیه شده به سفارش وزارت کشور ایران، تنها تصویری از حضور مبلغان این تفکر در این مناطق می‌دهد.

اما آنچه مخالفان حکومت ایران در مناطق کردنشین ایران و عراق می‌گویند این است که در مناطقی که به شدت تحت کنترل دستگاه‌های امنیتی ایران است، و حتی اصلاح طلبان هم برای فعالیت با مشکل مواجهند، گروه‌های سلفی چگونه سال‌ها آزادانه و آشکارا فعالیت کرده‌اند؟