بی‌بی‌سی: “موقت بودن” انتخاب رهبر در جلسه ۱۴ خرداد ۱۳۶۸، به معنای ادامه مسئولیت تا زمان رفراندوم قانون اساسی و حذف شرط “مرجعیت” برای رهبر بوده، ولی ویدیوی اخیر نشان می دهد در آن جلسه، در مورد “مجتهد” بودن آقای خامنه ای هم، که طبق قانون اساسی جدید برای رهبر شدن لازم بود، تردید جدی وجود داشتهویدیویی که به‌تازگی از جلسه ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ خبرگان برای انتخاب جانشین آیت الله خمینی منتشر شده، دارای نکات جدیدی است که برای اولین بار در سطح افکار عمومی مطرح شده اند.

شاید بتوان نکته اصلی این ویدیو را، تاکید حاضران در نشست خبرگان بر موقت بودن انتخاب آقای خامنه ای رئیس جمهور وقت به سِمت رهبری و همزمان، اصرار بر مخفی ماندن این مساله از افکار عمومی دانست.

موقت بودن رهبری، البته به معنای ادامه مسئولیت تا زمان رفراندوم قانون اساسی و حذف شرط “مرجعیت” برای رهبر بوده. ولی به نظر می‌رسد که در جلسه ۱۴ خرداد خبرگان، در مورد “مجتهد” بودن آقای خامنه ای هم، که طبق قانون اساسی جدید برای رهبر شدن لازم بود، تردید جدی وجود داشته است.

در سال های بعد از انتخاب آیت الله خامنه ای به جانشینی، روایت های رسمی بسیاری در مورد ماوقع ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ منتشر شده که به وضوح، حقایق مختلفی را در مورد آن روز پنهان کرده اند.

بیشتر بخوانید:

• پرونده یک ‘تصفیه’: معتمدان آیت الله خمینی چه سرنوشتی یافتند؟
• ‘رهبر گفت امام در خواب به من اعتراض کرد که چرا اسم هاشمی را نبردی؟’
• جلسات خصوصی هاشمی رفسنجانی و رهبر در دوره احمدی نژاد
• خاطرات ‘کاملا سری’ هاشمی رفسنجانی کجاست؟

به عنوان نمونه در خرداد ۱۳۸۹، تلویزیون ایران برنامه ای خبرساز را در ارتباط با انتخاب آیت الله خامنه ای به رهبری منتشر کرده که حاوی صحنه هایی از ویدیویی که اخیرا افشا شده نیز بوده است.

ویژگی مهم مستند تلویزیون این بوده که در آن، صحنه هایی که به تردید خبرگان در مورد اجتهاد رئیس جمهور وقت ارتباط داشته و همچنین، تمامی اشارات به “موقت” بودن انتخاب وی، حذف شده است. تا حدی که مثلا این جمله مهم اکبر هاشمی رفسنجانی در آستانه رای گیری برای رهبری آقای خامنه ای، که در ویدیوی اخیر مشخص است، به کلی تحریف شده است: “آقایانی که با رهبری جناب آقای خامنه ای تا رفراندوم – البته این موقت است، دائمی نیست – موافق هستند قیام بفرمایند” (همین جمله، در فیلم تلویزیون به این صورت مقطع نمایش داده شده: “موافق هستند قیام بفرمایند”).

یکی دیگر از تصاویر قابل توجه در ویدیویی که جدیدا منتشر شده، به لحظه رای گیری برای رهبری -موقت- آیت الله خامنه ای مربوط می شود: مشخص است که در زمان رای گیری، محمد مومن، که همچون سایر اعضای هیات رئیسه خبرگان در بالا و رو به سایر اعضای مجلس نشسته، به رهبری آقای خامنه ای رای نمی دهد.

این در حالی است که آقای مومن قبل از افشای ویدیوی اخیر، مدعی شده بود که اساسا رای گیری برای انتخاب رهبر، به طور کاملا مخفی برگزار شده است. در نقل قولی که شماره ۱۵ خرداد ۱۳۹۵ سایت خبرآنلاین منتشر کرده، وی با تاکید بر اینکه در مورد جلسه “۱۴ خبرگان ۱۳۶۸” مجلس خبرگان صحبت می کند، گفته است: “رای‌گیری به صورت قیام و قعود نبود، بلکه رای مخفی بود و باید در گلدان‌ها ریخته می‌شد.”

محمد مومن در اظهارات دیگری در پاییز ۱۳۸۵ در شماره ۴۱ مجله “حکومت اسلامی” -که از سوی دبیرخانه مجلس خبرگان منتشر می‌شود- گفته که قبل از رای گیری خبرگان به آقای خامنه ای پیشنهاد داده رهبر شود که منطقا، با رای ندادنش به او سازگار نیست.

نقل چنین روایت هایی از جلسه ۱۴ خرداد، که احتمالا در صورت عدم انتشار ویدیوی اخیر میزان صحت آنها مشخص نمی شد، از سوی فقیهی صورت گرفته که از زمان تاسیس شورای نگهبان عضو آن است و مسئولیت گرفتن امتحان فقهی از کسانی را دارد که می‌خواهند کاندیدای عضویت در خبرگان شوند.

در فیلم صداو سیما در مورد انتخاب آقای خامنه ای به رهبری، این جمله هاشمی رفسنجانی در آستانه رای گیری خبرگان: “آقایانی که با رهبری جناب آقای خامنه ای تا رفراندوم – البته این موقت است، دائمی نیست – موافق هستند قیام بفرمایند” به این صورت تقطیع شده: “موافق هستند قیام بفرمایند”

تردید در “اجتهاد”

تلاش مجلس خبرگان برای تعیین جانشین آیت الله خمینی، در شرایطی صورت گرفت که وی در ۴ اردیبهشت ۱۳۶۸، شش هفته پیش از درگذشت خود، طی حکمی دستور تشکیل شورای بازنگری قانون اساسی را داده و تاکید کرده بود باید در عرض دو ماه این بازنگری به پایان برسد. وی در متن این دستور، خواستار بازنگری در ۸ زمینه شده بود که یکی از آنها “رهبری” – بدون توضیح بیشتر- بود.

در آغاز جلسه ۱۴ خرداد مجلس خبرگان، نامه دیگری از آیت الله خمینی به تاریخ ۹ اردیبهشت خوانده شد که ظاهرا، به علی مشکینی رئیس وقت مجلس خبرگان نوشته شده بود. آقای خمینی در این نامه آورده بود که از ابتدا موافق شرط مرجعیت برای رهبری نبوده ولی به خاطر اصرار بقیه به وجود این شرط در قانون اساسی موجود تن داده و کماکان اعتقاد دارد که مرجع بودن برای رهبری لازم نیست.

در ویدیوی اخیر، قبل از رای گیری در مورد شورایی یا فردی بودن رهبری آینده، اکبر هاشمی رفسنجانی نایب رئیس وقت خبرگان تاکید می کند نتیجه رای گیری هر چه باشد، صرفا تا زمان برگزاری رفراندوم تغییر قانون اساسی معتبر خواهد بود. او می‌افزاید: “در جامعه مطرح نمی شود ولی بدانیم [رهبری آینده] چه شورایی بشود، چه فردی بشود، محدود به آن زمان است.”

هاشمی رفسنجانی در مرحله بعد، در آستانه رای گیری بر سر شخص علی خامنه ای به عنوان جانشین رهبری هم اعلام می کند: “آقایانی که با رهبری جناب آقای خامنه ای تا رفراندوم – البته این موقت است، دائمی نیست – موافق هستند قیام بفرمایند”؛ و سپس به کسانی که گویی می خواهند از موقت بودن انتخاب و عدم اعلام عمومی آن مطمئن شوند می گوید: “موقت گفتم … اعلام نمی شود.”

دلیل موقت بودن این انتخاب، از متن گفتگوهای جلسه مشخص است. خود آقای خامنه ای در ویدیو می گوید: “واقعا باید خون گریست به جامعه اسلامی که حتی احتمال کسی مثل بنده در آن [برای رهبری] مطرح بشود… به لحاظ فنی اشکال پیدا می کند این قضیه. من نه از لحاظ قانون اساسی، و نه از لحظ شرعی برای بسیاری از آقایان، حرفم حجت حرف رهبر را ندارد. این چه رهبری خواهد بود؟”

او می افزاید: “قانون اساسی می گوید مرجع [باشد رهبر]. از لحاظ شرعی هم حجیّت قول رهبر در صورتی است که کسی که می خواهد به حرف او [رهبر] عمل کند، او را فقیه و صاحب نظر در امور دین بداند. خوب، الان در همین جلسه چند نفر از آقایان آمده اند و صحبت کرده اند، تصریح کرده اند که من صاحب نظر نیستم.”

مطابق ویدیویی که جدیدا منتشر شده، محمد مومن عضو هیات رئیسه خبرگان، به رهبری آقای خامنه ای رای نمی دهد. این در حالی است که آقای مومن قبل از افشای ویدیوی اخیر، مدعی شده بود که اساسا رای گیری برای انتخاب رهبر، به طور مخفی برگزار شده است. این عضو شورای نگهبان، مسئولیت گرفتن امتحان فقهی از کسانی را دارد که می‌خواهند کاندیدای عضویت در خبرگان شوند

ما هنوز به صحبت های افراد مورد اشاره آقای خامنه ای که در نشست خبرگان گفته اند او را در مسائل فقهی “صاحب نظر” نمی دانند دسترسی نداریم. با این وجود، حتی کسانی که از رهبر شدن وی دفاع می کنند، نمی گویند که علی خامنه ای را صاحب نظر در مسائل فقهی می دانند و بر دلایل دیگری چون جایگاه حقوقی او به عنوان رهبر تاکید دارند. نقطه عطف اظهارات چنین مدافعانی، این صداست که در فیلم به وضوح شنیده می شود: “موقت است آقای خامنه ای. موقت است! اشکالی ندارد!”

حتی اکبر هاشمی رفسنجانی، که در جلسه بیشترین نقش را در جا انداختن رهبری رئیس جمهور وقت دارد، در دفاع از “صاحب نظر” بودن -و البته نه “مجتهد” بودن- او در مسائل فقهی می گوید: “من واقعاً آقای خامنه ای را صاحب نظر می دانم. صاحب نظر جدی در مسائل فقهی. اما نه اینکه ایشان رفته مسائل را استباط کرده.”

هاشمی رفسنجانی ادامه می دهد: “یعنی الان اگر یک مساله اجتماعی‌ای برای کشور مطرح بشود و ایشان بخواهد نظر فقهی پیدا بکند، با همان روش سنتی… با یک مقدار کار کردن، یا یک مقدار کمک گرفتن از کسانی که منابع را – چون وقت ممکن است نداشته باشند – کمک کنند برای پیدا کردن مصادر، ایشان می تواند به نظر [فقهی] برسد.” با این تاکید بعدی که: “حالا ما رأی می‌گیریم، دیگر بحث هم نمی‌کنیم.”

این واقعیت، البته قابل انکار نیست که تمام ابهام های مطرح شده در مجلس خبرگان در مورد جایگاه آقای خامنه ای، در زمانی عنوان شده که هنوز قانون اساسی تغییر نکرده و شاید برخی اعضای خبرگان هنوز نمی دانسته اند در آینده، دقیقا چه سطحی از فقاهت برای رهبری لازم خواهد بود.

ولی باید توجه داشت که همه پرسی تغییر قانون اساسی، در ۶ مرداد به انجام رسید و جلسه بعدی مجلس خبرگان برای تمدید دوران رهبری آقای خامنه ای، در ۱۵ مرداد ۱۳۶۸، یعنی تنها دو ماه پس از انتخاب موقت وی به این سمت تشکیل شد.

طبق قانون اساسی جدید (فعلی)، رهبر جمهوری اسلامی لازم بود علاوه بر شرایط دیگر، دارای “صلاحیت علمی لازم برای افتاء در ابواب مختلف فقه” باشد.

این در حالی است نمی توان تصور کرد آقای خامنه ای در دو ماه منتهی به جلسه ۱۵ مرداد، حتی با فرض اختصاص تمام این مدت به تکمیل تحصیلات مذهبی، به حد مورد تصریح قانون اساسی جدید رسیده باشد.

یعنی، از جایگاه فردی که “صاحب نظر” بودن او در مسائل فقهی در معرض تردید جدی بوده، به جایگاه کسی رسیده باشد که دارای “صلاحیت علمی لازم” برای صدور فتوا در “ابواب مختلف فقه” است.

مورد احمد آذری قمی

در بخشی از نوار منتشر شده از جلسه ۱۴ خرداد، آقای خامنه ای خطاب به احمد آذری قمی از فقهای معروف مجلس خبرگان می گوید: “همین آقای آذری که اسم من را اولین بار آوردند در این جلسه، بنده اگر حکم [فقهی] بکنم ایشان قبول خواهند کرد؟” و صدای پاسخی می آید که تصریح دارد: “ما که نمی خواهیم از شما تقلید بکنیم.”

برای درک جایگاه احمد آذری قمی در آن مقطع، کافی است یادآوری شود که محمد امامی کاشانی، یکی دیگر از خبرگانی که آیت الله خامنه ای را به رهبری انتخاب کردند، آذری قمی را فقیهی معرفی کرده که از جانب آقای خامنه‌ای، به عنوان یکی از گزینه‌های رهبری مطرح بوده – آقای امامی کاشانی این موضوع را در شهریور۱۳۹۲ و در برنامه تلویزیونی “شناسنامه” عنوان کرده است.

در سخنان رئیس جمهور وقت در ویدیویی که اخیرا منتشر شده، مشخص است که احمد آذری قمی، اولین کسی بوده که در جلسه ۱۴ خرداد، نام آقای خامنه ای را به عنوان جانشین رهبر بر زبان رانده. این در حالی است که آقای آذری قمی بعدها، در آبان ۱۳۷۶، تاکید کرد از بابت “اشتباه خود و به اشتباه ‌انداختن دیگر خبرگان” در مورد اجتهاد آقای خامنه ای “از خدا و ملت ایران پوزش می طلبد”.

در صفحه ۱۵۱ کتاب “فراز و فرود آذری قمی” نوشته محسن کدیور اسلام‌شناس، متن اظهارات آقای آذری قمی در سال ۱۳۷۶ نقل شده که دربخشی از آن آمده: “ولایت‌فقیه طبق اصل ۱۰۹ [قانون اساسی جدید]… احاطۀ فقهی بر جمیع مسائل مستحدثه و غیرمستحدثه نظام مقدس اسلامی و قدرت استنباط سریع و مستحکم را می‌طلبد که بدون تردید ایشان [آقای خامنه‌ای] فاقد آن، حتی بر حسب اقرار خود ایشان نزد حقیر می‌باشد.”

در قسمتی از ویدیوی اخیر، واضح است که حتی علی مشکینی رئیس مجلس خبرگان، در مورد واجد شرایط بودن هر شخص واحدی و از جمله رئیس جمهور وقت برای رهبری تردید دارد. آنجا که می گوید: “آقایانی که می خواهند رای به [رهبری] فردی بدهند این را هم در نظر بگیرند که اگر تصویب شد آیا آن فرد را پیدا می کنند یا نه.”

در همین ویدیو، اکبر هاشمی رفسنجانی، تذکر علی مشکینی را به صراحت رد می کند: ” آنهایی که رای می دهند قاعدتا این‌جوری هستند دیگر.”

آقای رفسنجانی در ادامه، در آستانه رای گیری دوم جلسه خردادماه برای انتخاب رهبر، ابایی از اعلام این جمله پای بلندگو ندارد که “ما هم پیشنهادمان آقای خامنه ای است”. وی سپس در پاسخ به شبهه یکی از حاضران که خواستار تعویق رای گیری است اعلام می کند: “نه، الان رأی می گیریم تمام می شود دیگر.”

پس از رد صلاحیت اکبر هاشمی رفسنجانی برای انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲، زهرا مصطفوی دختر آیت‌الله خمینی، طی نامه‌ای سرگشاده به آیت الله خامنه‌ای تاکید کرد که پدرش علاوه بر آقای خامنه‌ای، آقای رفسنجانی را هم مناسب جانشینی خود ‌دانسته است

نقل قول های سرنوشت ساز جلسه خبرگان

بخش هایی از ویدیویی که اخیرا از جلسه خرداد ۱۳۶۸ خبرگان منتشر شده به لحاظ خبری تازگی ندارند، اما احتمالا برای بینندگانی که از قبل در جریان روایت های مرتبط با این جلسه نبوده اند قابل توجه هستند.

شاید بتوان این بخش های ویدیو را -بدون مقایسه موضوعی- با فایل صوتی آیت الله منتظری که در مرداد ۱۳۹۵ منتشر شد مقایسه کرد، که محتوای بیشتر نکات آن در مورد اعدام های ۱۳۶۷، پیشتر در کتاب خاطرات آقای منتظری آمده بود، اما انتشار فایل صوتی، همین نکات را در ابعادی فراتر از گذشته در معرض توجه افکار عمومی قرار داد.

از میان چنین بخش هایی از ویدیوی اخیر، می توان به آنها اشاره کرد که نشان می دهند مبنای انتخاب آسان آقای خامنه ای به رهبری، نقل قول هایی بوده که اکبر هاشمی رفسنجانی از آیت الله خمینی انجام داده است.

آقای رفسنجانی در همین ارتباط، در بخشی از ویدیو می گوید: “ما یک جلسه با روسای قوا و نخست وزیر و احمد آقا خدمت امام داشتیم و همان موقعی بود که از مساله آقای منتظری داغ شده بود و ما با امام مباحثه داشتیم. ما یکی از احتجاجاتمان با امام این بود که شما اگر آقای منتظری را کنار بگذارید ما در رهبری دچار مشکل می شویم… امام [رهبری] شورایی را خیلی تمایل نداشتند هیچ وقت . [در مورد] فرد هم می گفتیم ما فردی را نداریم الان که مطرح کنیم در جامعه. چون ما فرضمان بر مرجعیت و همان مسائل بود. امام فرمودند چرا نداریم؟ آقای خامنه ای.”

نایب رئیس وقت خبرگان می افزاید: “یک بار دیگر من خصوصی خدمت امام رفتم باز روی همین مساله… خیلی با ایشان وَر رفتم روی این مساله. باز ایشان به من توی همان جلسه فرمودند که شما وقتی مثل آقای خامنه ای را دارید، چرا تردید دارید؟ چرا مشکل دارید؟”

هاشمی رفسنجانی در نهایت، از نقل قول سومی صحبت می کند که زمان آن، به گفته او به یک روز قبل از نشست خبرگان بر می‌گشته: “احمد آقا دیروز به ما گفت توی جمع چند نفری مان؛ گفت وقتی آقای خامنه ای کره بودند و فیلمشان با آقای کیم ایل سونگ [رهبر کرده شمالی] داشت نمایش داده می شد، منظره خوبی بود آنجا… ایشان [آقای خمینی] فرمودند که ایشان [آقای خامنه ای] واقعاً شایسته رهبری هستند. البته این را از احمد آقا نقل می کنم با واسطه، این را که عرض می کنم آقای اردبیلی و من و آقای احمدآقا و آقای نخست وزیر توی جلسه بودیم؛ با هم شنیدیم.”

یک نکته قابل تامل در ویدیوی اخیر این است که اکبر هاشمی رفسنجانی، پیش از نخستین نقل قول شفاهی خود از آیت الله خمینی در مورد رهبری آقای خامنه ای می گوید: “البته امام توی این صحبتشان، این سندی که امروز خواندیم [وصیتنامه] گفته بودند چیزهایی را قبول کنید از من که یا نوشته باشم، یا توی رادیو گفته باشم. این [که می خواهم بگویم] آن نیست که تو رادیو ایشان گفته اند… منتهی ما شاهد ۴-۵ تا داریم اینجا.”

در بخشی از ویدیو، اکبر هاشمی رفسنجانی در دفاع از اجتهاد آقای خامنه‌ای می‌گوید: “الان اگر یک مساله اجتماعی‌ای برای کشور مطرح بشود و ایشان بخواهد نظر فقهی پیدا بکند، با همان روش سنتی… با یک مقدار کار کردن، یا یک مقدار کمک گرفتن از کسانی که منابع را – چون وقت ممکن است نداشته باشند – کمک کنند برای پیدا کردن مصادر، ایشان می تواند به نظر [فقهی] برسد.” با این تاکید بعدی که: “حالا ما رأی می‌گیریم، دیگر بحث هم نمی‌کنیم”

این قسمت از صحبت های نایب رئیس وقت خبرگان، به بخش پایانی وصیتنامه آیت الله خمینی اشاره دارد که از قضا، ساعاتی پیش از سخنان آقای رفسنجانی، برای نخستین بار در مجلس خبرگان خوانده شده بود و تصریح داشت: “اکنون که من حاضرم، بعض نسبت‌های بی واقعیت به من داده می شود وممکن است پس از من در حجم آن افزوده شود؛ لهذا عرض می کنم آنچه به من نسبت داده شده یا می شود مورد تصدیق نیست، مگر آنکه صدای من یا خط وامضای من باشد، با تصدیق کارشناسان؛ یا در سیمای جمهوری اسلامی چیزی گفته باشم.”

قابل توجه است که سال ها بعد، پس از رد صلاحیت اکبر هاشمی رفسنجانی برای انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲، زهرا مصطفوی دختر آیت‌الله خمینی، طی نامه‌ای سرگشاده به آیت الله خامنه‌ای تاکید کرد که پدرش علاوه بر آقای خامنه‌ای، آقای رفسنجانی را هم مناسب جانشینی خود ‌دانسته است.

خانم مصطفوی، که خواستار دخالت آیت الله خامنه ای در موضوع رد صلاحیت هاشمی رفسنجانی شده بود، در نامه اول خرداد ۱۳۹۲ خود بدون توضیح بیشتر نوشت: “همان روزی که تأیید امام بر رهبری حضرتعالی را از زبان ایشان شنیدم و همواره آن نظریه را در مواقع لازم بیان کرده ام، تأیید صلاحیت برادر آقای هاشمی را هم شنیدم، زیرا امام بعد از نام جنابعالی نام ایشان را هم ذکر کردند.”

اینکه زهرا مصطفوی، که همواره از مدافعان رهبری آقای خامنه ای بود، چنین شهادتی را ۲۴ سال بعد از جلسه معروف مجلس خبرگان بر زبان می راند، به طور طبیعی این شک را تقویت می کند که شاید مساله جایگزینی پس از آیت الله خمینی، ناگفته های دیگری هم داشته که به هر علت بیان نشده است.

این شک، به ویژه در شرایطی تقویت می شود که در جلسه ۱۴ خبرگان ۱۳۶۸، ادعاهایی خبری برای تسهیل رهبری آقای خامنه ای مطرح شده که میزان صحت آنها، در معرض تردید قرار دارد.

به عنوان نمونه، اکبر هاشمی رفسنجانی در خاطرات ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ خود نوشته است: “خبر آماده باش نیروهای عراقی در منطقه عین خوش که در اثنای جلسه توسط دکتر [حسن] روحانی رسید و من به جلسه اطاع دادم، تاثیر زیادی در آمادگی خبرگان برای ختم کار داشت. موفقیت بزرگی است.”

هاشمی رفسنجانی در مصاحبه با جعفر شیرعلی نیا مولف کتاب “روایتی از زندگی و زمانه آیت الله سیدعلی خامنه ای” که در سال ۱۳۹۴ منتشر شده نیز، دلایلی را برای “تمام شدن سریع کار خبرگان و رأی آوردن” آقای خامنه ای ذکر کرده که نخستین‌شان این است: “اوضاع خطرناک بود و خبرهایی هم از جبهه رسیده بود که نیروهای صدام حرکت کرده اند و به جلو می آیند. همه نگران بودیم که خلاء وجود رهبری، آن هم پس از رحلت امام مشکل آفرین شود.”

با خواندن این جملات در مورد “آماده باش نیروهای عراقی” یا “حرکت نیروهای آنها” به سمت ایران، ذهن خواننده احتمالا به سمت حملات ارتش عراق به ایران در اواخر جنگ هشت ساله می رود. این در حالی است که اجلاس خبرگان رهبری، در خرداد ۱۳۶۸ برگزار شده و نه خرداد ۱۳۶۷ که عراق در حال حمله به ایران در آستانه قبول قطعنامه ۵۹۸ از سوی آیت الله خمینی بود (ایران این قطعنامه را در ۲۷ تیر پذیرفت که یک ماه بعد، در ۲۹ مرداد ۱۳۶۷ منجر به ترک مخاصمه طرفین شد).

محسن کدیور، در تحقیقی به نام “اجلاس خرداد ۶۸ خبرگان رهبری در ترازوی نقد” که ۱۵ خرداد ۱۳۹۵ منتشر شده، یادآوری می کند در در ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ که ایران و عراق در وضعیت ترک مخاصمه قرار داشتند، نیروهای نظامی ناظر سازمان ملل متحد (یونیماگ) برای نظارت بر آتش بس در مرزهای دو کشور مستقر بودند و “هیچ نقض آتش بس جدی و قابل ذکری توسط یونیماگ ثبت نشده بود”. وی می‌افزاید که به علاوه، در مستندات منتشر شده از سوی “مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس” وابسته به سپاه و مورخان ایرانی جنگ هشت ساله هم، اثری از وجود بحران در جبهه های جنگ در هنگام برگزاری اجلاس خبرگان به چشم نمی خورد.

در ویدیو مشخص است اکبر هاشمی رفسنجانی پیش از نقل قول‌های شفاهی خود از آیت الله خمینی در مورد آقای خامنه‌ای یادآوری می کند که رهبر سابق در وصیت نامه خود تاکید کرده نقل قول های منتسب به او را قبول نکنند مگر به دستخط او بوده یا در صداوسیما پخش شده باشد

تثبیت رهبری در شرایط خاص

تصمیم نشست ۱۴ خردا مجلس خبرگان، در نهایت در جلسه ۱۵ مرداد ماه همین مجلس، به دائمی شدن رهبری آیت الله خامنه ای انجامید.

نشست دوم خبرگان، که ۹ روز بعد از رفراندوم بازنگری قانون اساسی بود، در شرایطی برگزار شد که خبر موقت بودن انتخاب قبلی خبرگان به افکار عمومی راه نیافته بود. واقعیتی که از همان ابتدا این گمان را تقویت می کرد که قرار نیست در نشست بعدی مجلس خبرگان، اتفاقی جز دائمی شدن تصمیم قبلی خبرگان به وقوع بپیوندد.

اکبر هاشمی رفسنجانی، در کتاب خاطرات سال ۱۳۶۸ خود، از تلاش “عناصری” خبر می دهد که انتخاب آقای خامنه ای را “موقت معرفی می کنند”؛ گویی این کار را نوعی توطئه می دانسته است. در روزنویس ۱۶ خرداد هاشمی رفسنجانی آمده است: “آقای [عبدالمجید] معادی‌خواه آمد و از وجود عناصری گفت که با رهبری آقای خامنه‌ای مخالفت می‌کنند و بنا دارند که آن را موقت معرفی کنند تا در این فرصت با تماس با اعضای مجلس خبرگان شاید بتوانند بعد کاری بکنند.”

به هر ترتیب، در جلسه ۱۵ مرداد، ۶۴ نفر از مجموع ۸۲ عضو خبرگان حاضر و تعدادی غیرطبیعی یعنی ۱۸ نفر غایب بودند. از میان حاضرین، ۶۰ نفر آنها به رهبری دائم آقای خامنه ای رای مثبت و ۴ نفر رای منفی دادند.

محسن کدیور در تحقیقی تحت عنوان “شروع رهبری دینی با تدلیس” در ۱۷ اسفند ۱۳۹۴، سرنوشت عبدالمجید شرع‌پسند نماینده کرج در مجلس در فضای میان دو نشست مجلس خبرگان رهبری در سال ۱۳۶۸ را یادآوری کرده که نشان دهنده هزینه های مخالفت با رهبری آقای خامنه ای در آن مقطع است.

آقای شرع پسند در ۱۱ تیر ۱۳۶۸ و در اعتراض به موضوعات مختلف و از جمله نحوه رهبر شدن رئیس جمهور وقت، که آن را مغایر قانون می دانست، از مجلس شورای اسلامی استعفا داد.

اکبر هاشمی رفسنجانی در خاطرات خود، استعفانامه عبدالمجید شرع پسند را دارای “مضامین ضدانقلابی” توصیف کرده و از تجمع مردم کرج برای “اظهار انزجار” از نماینده خود، “فعال شدن حاجی بخشی [که بعدها به چهره معروف انصار حزب الله تبدیل شد] در همین خصوص” و تهدید آقای شرع پسند از طرف نمایندگان مجلس به “کتک زدن” خبر داده است.

قابل انکار نیست که پس از درگذشت آیت الله خمینی، آقای خامنه ای از مقبولیت نسبی در میان مسئولان برخوردار بوده و با توجه به حمایت تعیین کننده اکبر هاشمی رفسنجانی و همراهانش، هیچ عاملی نمی توانسته جلوی انتخاب او به جانشینی رهبر سابق را بگیرد.

با وجود این، کماکان به نظر می رسد که در دو ماه سرنوشت ساز میان درگذشت آیت الله خمینی و انتخاب نهایی جانشین وی، هزینه مخالفت با رهبری آیت الله خامنه ای نیز، قابل چشم پوشی نبوده است.