ایران وایر: طبق اظهارات مقامات کابینه، یک گروه ماجرای سرنگونی پهپاد را بررسی و توافق کردند که اقدامی نظامی برای پاسخ به آن ترتیب داده و به رییس‌جمهور پیشنهاد دهند.
آقای ترامپ با فهرستی از حداقل ۱۲ طرح حمله مختلف به ایران تنها در این ماه و از هنگام حمله به کشتی‌های نفت‌کش در خلیج فارس روبه‌رو بود است.
پیتر بیکر، مگی هابرمن، و توماس گیبونزنف – نیویورک تایمز

واشنگتن – رییس‌جمهور ترامپ از ژنرال‌ها و دیپلمات‌های خود شنید، به قانون‌گذاران و مشاوران خود گوش سپارد، اما در میان این صداها، نظر محبوب وی متعلق به یکی از مجریان شبکه فاکس بود: تاکر کارلسون.

گرچه مشاوران امنیت ملی او را به حمله نظامی علیه ایران فرامی‌خواندند، آقای کارلسون در روزهای اخیر به آقای ترامپ گفته بود که برخورد نظامی با تحریک‌های ایران دیوانگی است. او به رییس‌جمهور گفت که جنگ‌طلبان صلاح او را در سر ندارند و اگر آقای ترامپ به جنگ با ایران برود باید با شانس دوباره انتخاب شدن در انتخابات بعدی خداحافظی کند.

فارغ از این که این پیشنهاد چقدر تاثیر بر رییس‌جمهور داشت، مضمون آن به شک خود آقای ترامپ دامن زد و او که با یکی از سخت‌ترین تصمیماتش در زمینه امور خارجه از آغاز دوران رییس‌جمهوری مواجه بود، جنبه شک و اجتناب از جنگ را گرفت. طبق گفته خودش، رییس‌جمهور حمله به ایران را در شامگاه پنج‌شنبه تنها ده دقیقه مانده به شروع به خاطر وجود احتمال کشته شدن ۱۵۰ ایرانی، متوقف کرد.

دغدغه‌ای که آقای کارلسون با آقای ترامپ مطرح کرد این شعار انتخاباتی او بود که نمی‌خواهد وارد جنگ‌های بی‌انتها در خاورمیانه شود. گرچه آقای ترامپ در نظر عموم فردی مقتدر و متکبر به نظر می‌رسد، در عالم واقعیت بارها از ورود به جنگ و نزاع طفره رفته و معتقد است امریکا پول و جان‌های زیادی را خرج جنگ‌های بیهوده در خاورمیانه کرده و او اشتباه گذشتگان‌اش را تکرار نخواهد کرد.

بنا به اعتقاد آقای کارلسون و سایر شکاکان، حمله علیه ایران به سادگی می‌تواند به جنگی تمام قامت بدون پایانی آسان تبدیل شود، که دقیقا چیزی است که ترامپ علیه آن شعار داد و رای گرفت. این گونه بود که رییس‌جمهور کل بعدازظهر را با خود جنجال رفت و راضی شد حمله‌ای علیه ایران ترتیب دهد تا پاسخی باشد به تحریک های آناه در منطقه، ولی دقایقی پیش از پرواز جت‌های نظامی و شلیک بمب‌ها، حمله را متوقف کرد.

سناتو جیم ریش، جمهوری‌خواه از ایالت آیداهو و رییس کمیته روابط خارجه سنا که در جلسه کاخ سفید پیش از حمله حضور داشت، می‌گوید: «سخن من به کسانی که از تصمیم رییس‌جمهور در این زمینه انتقاد می‌کنند این است که باید قدردان او باشند که چنین تصمیمی گرفت. من به چشم دیدم که چقدر با خود در این زمینه کلنجار رفت.»

داستان کامل این که چگونه آقای ترامپ اول دستور حمله علیه کشوری دیگر را صادر و بعد آن را متوقف کرد، داستانی مبهم است، حتی برای خیلی از اشخاصی که در جلسات حضور داشتند، ژنرال‌ها، مقامات حکومتی، نمایندگان مجلس و سایرین که با ما مصاحبه کرده ولی خواستند هویت‌شان مخفی بماند. در روز پس از توقف حمله، چندین داستان مختلف و ضد و نقیض درباره چرایی و چگونگی این تصمیم در رسانه‌های مختلف منتشر شد و کاخ سفید هم هیچ تلاشی نکرد تا روایت صحیح را معرفی کرده و سکوت اختیار کرد. سخنگوی فاکس‌نیوز هم ازهرگونه اظهار نظر در این زمینه خودداری کرد.

با این وجود، این داستان یک تفاوت آشکار در رفتار و شیوه تصمیم‌گیری رییس‌جمهور ترامپ با سایر رییس‌جمهوران پیش از او را نشان داد. حتی در موردی که مهم‌ترین تصمیم دوران ریاست جمهوری وی به عنوان فرمانده کل قوا بود.

فارغ از جلسات و پیشنهادات، آقای ترامپ بیش از هر چیز به غریزه خود اعتماد دارد و برای اثبات نظر خود و اقنای سایرین از هرگونه منبع متعبر و غیرمعتبری بهره می‌جوید و حاضر است یک تنه جلوی اتاقی پر از مشاوران مخالف نظرش بایستد. برای شش ماه گذشته او هنوز وزیر دفاعی که مورد تایید سنا باشد را معرفی نکرده است و وزیر دفاع موقت نیز هفته گذشته استعفا داد. مشاوران‌اش هم تمام وقت‌شان را صرف خنثی کردن نظرهای ضدونقیض یکدیگر می‌کنند.

آقای ترامپ در طول تمام این مدت از انجام هرگونه اقدام نظامی علیه تحریک‌های ایران خودداری کرده است، اما روز پنج‌شنبه وقتی از خواب برخواست شنید که پهپاد جاسوسی امریکایی توسط ایرانیان سرنگون شده است. حالا وقت آن بود که مشاور امنیت ملی جنگ‌طلب وی، جان بولتون کنترل امور را در دست گرفته و به رییس‌جمهور گزینه‌هایی برای پاسخ به رفتار ایران بدهد.

صبح پنج‌شنبه، تنها ساعاتی پس از سرنگونی پهپاد در ساعت ۷ صبح، آقای بولتون برای صبحانه ملاقاتی با برخی از سران کابینه داشت. این افراد شامل پاتریک شاناهان، وزیر دفاع موقت که سه روز پیش استعفا داده بود، مارک اسپر، وزیر ارتش که قرار است جایگزین آقای شاناهان شود، وزیر کشور آقای پامپئو و ژنرال جوزف دانفورد جونیور، فرمانده ستاد مشترک ارتش بودند.

طبق اظهارات مقامات کابینه، این گروه ماجرای سرنگونی پهپاد را بررسی و توافق کردند که اقدامی نظامی برای پاسخ به آن ترتیب داده و به رییس‌جمهور پیشنهاد دهند. ساعت ۱۱ صبح همان گروه به همراه دسته‌ای دیگر از مقامات امنیت ملی با آقای ترامپ ملاقات کرده و گزینه‌های موجود برای پاسخ به ایران را با او در میان گذاشتند. طبقی اظهارات یکی از آنها، تلفات احتمالی این حمله در آغاز ملاقات مورد بحث و اشاره قرار گرفت.

اما طبق معمول آقای ترامپ به تیم رسمی خود اعتماد کامل نداشت و از میان افراد خارج از ملاقات با سناتور لینزی گراهام، جمهوری‌خواه از ایالت کارولینای شمالی و متحدی نزدیک، صحبت کرد. آقای گراهام نیز از او درخواست اقدامی نظامی را برای پاسخ به سرنگونی پهپاد در نظر بگیرد.

ساعت ۳ بعدازظهر آقای ترامپ میزبان رهبران کنگره در کاخ سفید بود و به آنها درباره ماجرا و گزینه‌های مختلف پیش رو اطلاع داد. حداقل برخی از حاضران در این جلسه، آن را ترک کردند مطمئن از این که رییس‌جمهور دستور حمله را صادر خواهد کرد.

آقای ترامپ با فهرستی از حداقل ۱۲ طرح حمله مختلف به ایران تنها در این ماه و از هنگام حمله به کشتی‌های نفت‌کش در خلیج فارس روبه‌رو بود است. این فهرست به دو گزینه مختلف خلاصه شد و در میان هدف‌ها، مواردی نظیر پایگاه‌های رادارها و موشک‌های ضدهوایی به چشم می‌خورد.

مقامات کابینه در روز جمعه اظهار داشتند که تیم امنیت ملی رییس‌جمهور درباره پاسخی جدی اتفاق نظر داشت و همه موافق بودند آخرین گزینه‌ای بودند که به رییس‌جمهور پیشنهاد شد. ولی برخی از مقامات نظامی می‌گویند ژنرال دانفورد درباره عواقب احتمالی این حمله محتاط بود و اخطار داد که چنین حمله‌ای ممکن است نیروهای امریکایی و متحدان امریکا در منطقه را به خطر اندازد. از قرار معلوم در ساعت ۶ بعد از ظهر و در دفتر آقای شاناهان در پنتاگون، ملاقاتی شدید و مناقشه‌برانگیز میان سران نظامی کشور از جمله ژنرال دانفورد جریان داشته است.

در طرف دیگر اما آقای پامپئو در جلسه کاخ سفید معتقد بود که تحریم‌ها تاثیری شگرف بر درآمد ایران از فروش نفت داشته‌اند. گرچه وی از اقدام محدود نظامی حمایت کرد، ولی اذعان داشت همان‌طور که ایشان انتظار داشتند تحریم‌ها تاثیر بلندمدتی بر وضعیت ایران داشته‌اند. بعضی از مشاوران آقای ترامپ دغدغه این را داشتند که حمله‌ای نظامی ممکن است تاثیراتی اقدامی که درحال‌حاضر کاربردی و اثرگذار است را خنثی کند.

با نزدیک شدن ساعت ۷ بعدازظهر مقامات ارشد دولت اطلاع یافتند که حمله نظامی به طور موقت معلق شده و قرار است میان ساعت ۹ و ۱۰ شب که سحر تهران می‌شد، پیاده شود. اما طی یک ساعت بعد این حمله به کل متوقف شد.

آقای ترامپ در توییتر و در مصاحبه‌ای با ان‌بی‌سی این تغییر تصمیم را به خاطر اجتناب از تلفات احتمالی حمله اعلام کرد. «من از یکی از ژنرال‌ها پرسیدم: قبل از شروع حمله می‌خواهم چیزی را بدانم، چند نفر در این حمله کشته خواهند شد، که در این مثال منظورم ایرانی‌ها بودند.» به قول او، ژنرال پاسخ می‌دهد حدود ۱۵۰ نفر کشته خواهند شد. «من برای چند ثانیه در این باره تامل کردم و گفتم آنها فقط یک پهپاد بدون سرنشین را سرنگون کردند و ما احتمالا ۱۵۰ نفر را تا نیم ساعت دیگر خواهیم کشت. من از این معادله خوشم نیامد و به نظرم متناسب با اقدام آنها نبود.»

اما یکی از مقامات کابینه که از مذاکرات پشت درهای بسته باخبر بود تخمین اشاره شده را موجه و معتبر نمی‌داند. او می‌گوید این ۱۵۰ نفر تلفات سخن یک ژنرال نبود بلکه تخمین وکلای پنتاگون بود. این تخمین توسط وکلای پنتاگون و برای بدترین وضعیت محتمل در نظر گرفته شده بود، در این تخمین زمان حمله صبح زود ایران نبود که احتمالا افراد بیشتری نیز در محل هدف‌های مورد نظر حضور داشته باشند. برنامه اولیه حمله در میانه شب و قبل از طلوع آفتاب بود که اکثر افراد خواب هستند.

این تخمین هم مستقیم به مشاور کاخ سفید در پنتاگون، آقای پت سیپولون و بدون هماهنگی با آقای شاناهان یا ژنرال دانفور منتقل شده بود. بعد از طرق وکلای سفید با رییس‌جمهور در میان گذاشته شد که به گفته خودش باعث تغییر تصمیم او و توقف حمله علیه ایران شد.

وکلای پنتاگون معمولا وظیفه تخیمن تلفات احتمالی هر حمله نظامی را بر عهده داشته و باید بدترین وضعیت مورد تصور را در هر مورد در نظر بگیرند. این ارقام معمولا خیلی بالا و پایین شده و صرفا یک حدس قوی هستند، چار که تقریبا غیر ممکن است که از پیش بدانیم دقیقا چه کسانی و در چه زمانی در مکان‌های مورد حمله حضور خواهند داشت.

اما این تلاش وکلای کاخ سفید و پنتاگون از چشم دسته‌ای به عنوان راهی برای دور زدن آقای بولتون و رهبران پنتاگون در تاثیرگذاری بر رییس‌جمهور دیده می‌شود. در واقعیت هم چه این امر واقعیت داشته باشد یا نه، تخمین تلفات احتمالی نقش پررنگی در تغییر تصمیم آقای ترامپ داشت که به اندازه کافی درباره حمله نظامی به ایران شک و تردید در دل داشت و همچون آقای کارلسون مخالف هر گونه اقدام نظامی در خاورمیانه است.

ژنرال جک کین، معاون سابق ارتش امریکا و فردی نزدیک به کاخ سفید معتقد است یک مورد دیگر که نقشی مهم در این تغییر تصمیم بازی کرد این بود که به رییس‌جمهور گفته شد حمله به پهپاد آمریکایی در واقع اتفاقی و از روی اشتباه بوده است، موردی که آقای ترامپ نیز به صورت علنی و در مصاحبه با خبرنگاران اظهار کرده بود.

ژنرال کین در مصاحبه‌ای می‌گوید: «به رییس‌جمهور اطلاعات تازه‌ای رسید که مقامات ملی ایران از این اقدام به ستوه آمده و شاکی بودند که یک فرمانده نظامی سرخود چنین تصمیم بزرگی را گرفته و پهپاد امریکایی را سرنگون کرده است.» او می‌گوید در میان ایرانیان خشمگین از این اقدام، نام قاسم سلیمانی هم به چشم می‌خورد که فرمانده قدرتمند سپاه قدس ایران است.

ژنرال کین می‌گوید معلوم نیست که آیا فرمانده‌ای که دستور شلیک به پهپاد را داد تحت هماهنگی با مقامات ارشد خود عمل می‌کرده یا فردی سرخود بوده است. اما به هر صورت این فرضیه به مذاق رییس‌جمهور خوش آمد که نباید خطری بزرگ را با حمله به ایران دامن بزند وقتی حمله به پهپاد امریکایی مورد نظر و نیت واقعی رهبران ارشد ایران نبوده است.

ژنرال کین گفت: «من فکر نمی‌کنم این ماجرا نقش تعیین‌کننده در تصمیم رییس‌جمهور داشت ولی قطعا به تصمیم او در این زمینه کمک کرد.» که به گفته او صرفا دغدغه تلفات احتمالی ماجرا را داشت. «مورد تعیین کننده برای او مقایسه دو اقدام بود: کشتن مردم به خاطر سرنگونی یک پهپاد.»

تا همینجا هم دیر شده بود و آقای گراهام هم که به شدت خواستار حمله نظامی علیه ایران بود سوار هواپیمایی به مقصد غرب امریکا و خارج از دسترس بود. در نتیجه آقای ترامپ دستور توقف حمله را صادر کرد.

تصمیم گرفته شده بود. ارتش به ناوها و هواپیماهای خود دستور توقف و عقب‌نشینین داد. در کاخ سفید آقای ترامپ تلویزیون را روشن کرد تا برنامه ساعت ۸ صبح آقای کارلسون را تماشا کند، جایی که هر چه می‌خواست را در تایید اقدامات و تصمیم اخیرش شنید. روی صفحه تلویزیون آقای کارلسون داشت می‌گفت: «جنگ‌های خارجی برای امریکا نتیجه‌ای جز شکست نداشته‌اند.»

گرچه هنوز تصمیم رسمی رییس‌جمهور اعلام نشده بود، آقای کارلسون از او به خاطر مقاومت در برابر حمله نظامی علیه ایران قدردانی کرد. او گفت: «همان افرادی که ما را به باتلاق جنگ عراق در ۱۶ سال پیش کشاندند اکنون می‌خواهند جنگ جدیدی را علیه ایران بر پا نمایند. رییس‌جمهور اما بسیار هوشمند است که در برابر این درخواست‌ها تردید داشته و تردید خویش را جدی می‌گیرد.»

اگر رییس‌جمهور تلویزیون را روشن نگاه می‌داشت اما کمی بعدتر با نظرات کاملا متفاوتی از دوست دیگری در فاکس در ساعت ۹ شب مواجه می‌شد. گرچه اخبار توقف حمله هنوز هم عمومی نشده بود، شان هنیتی در برنامه خویش اعلام کرد: «آقای ترامپ هیچ راهی جز بمباران همه جانبه آنها ندارد.»

حداقل برای یک شب هم که شده این حرف آقای هنیتی درست از کار در نیامد ولی جنگ بر سر جلب توجه رییس‌جمهور در میان مجریان فاکس پایان نیافته است.