رادیوفردا: قاسم سلیمانی با صدور حکمی، حسن پلارک را از ریاست «ستاد بازسازی عتبات عالیات» کنار گذاشت و «محمد جلال‌مآب» را به عنوان جانشین او منصوب کرد. آقای جلال مآب، که کرمانی است، در کارنامه‌اش شهرداری این شهر را به عهده داشته و پیش از انتصاب به سمت جدید، به عنوان جانشین «ستاد بازسازی عتبات عالیات» مشغول به کار بود.

حسن پلارک هم مثل قاسم سلیمانی و محمد جلال‌مآب اهل کرمان است. او در دوران جنگ نیز در لشگر ۴۱ ثارالله کرمان حضور داشت که قاسم سلیمانی فرمانده آن بود.

آقای پلارک پس از برکناری از ریاست ستاد به عنوان «مشاور و دستیار ویژه» قاسم سلیمانی منصوب شده است و مأموریت دارد که بر فعالیت‌های ستاد نظارت کند و به توسعه اقتصادی بخش خصوصی بپردازد.

او در بخش خصوصی هم صاحب تجربه است و ۱۰ سال پیش شرکت «یگانه‌اندیش سرمایه» را همراه پسرش، هادی پلارک راه‌اندازی کرده است.

در زیر مجموعه این شرکت، شرکت‌های خودروسازی راین، پرستوی آبی ارگ (واردات قطعات خودرو)، دان‌ ارتباط گویا (تولید مواد غذایی) و رادکیش (واردات مواد آرایشی) فعال بودند.

دو شرکت خودروسازی راین و پرستوی آبی ارگ اول زیرمجموعه خودروسازی کرمان بودند که به طیف حسن مرعشی، فعال اقتصادی اصلاح‌طلب تعلق دارد، بعد به حسن پلارک و فرزندش هادی پلارک که طیف قاسم سلیمانی در این استان محسوب می‌شوند، فروخته یا داده شدند. در گام سوم پدر و پسر این شرکت‌ها را به هلدینگ یاس وابسته به بنیاد تعاون سپاه واگذار کردند.

هلدینگ یاس که از قدرتمندترین مجموعه‌های اقتصادی سپاه بود، پس از بروز فسادهای گسترده و بازداشت مدیران ارشدش از جمله مسعود مهردادی و محمود سیف، در بهمن ۱۳۹۶ منحل شد.

پس از این انحلال، برکناری‌ها و جابه‌جایی‌های متعددی مانند برکناری جمال‌الدین آبرومند، معاون سابق هماهنگی فرماندهی کل سپاه رخ داد.

مشخص نیست برکناری پلارک ارتباطی به فساد آن هلدینگ داشته یا نه ولی این ارتباطات به خوبی گستره نفوذ اقتصادی او در ایران را هم مشخص می‌کند‌.

حسن پلارک از بهمن ۱۳۹۴ تا آذر ۱۳۹۵ نیز به عنوان مشاور اسحاق جهانگیری، معاون اول رئيس‌جمهور ایران در زمینه اقتصاد عراق فعالیت داشت.

ابهام در نقش نیروی قدس سپاه

فعالیت‌های ایران در بازسازی اماکن مذهبی شیعیان در عراق از سال ۱۳۸۲ شروع شده است. در وب‌سایت «ستاد بازسازی عتبات عالیات» تاکید شده که این نهاد با نظر رهبر جمهوری اسلامی و توسط برخی از علاقه‌مندان به امامان شیعه و «متخصصین و معتمدین و خیرین» تشکیل شده است.

در ساختار تشکیلاتی این ستاد نیز از وجود یک نهاد بالادستی به عنوان «هیئت مؤسس یا شورای مرکزی» نام برده شده و اشاره‌ای به این موضوع که این نهاد زیر نظر نیروی قدس سپاه پاسداران قرار دارد، نشده است.

حکم جدید قاسم سلیمانی برای تغییر روسای این ستاد در مقام «فرمانده نیروی قدس سپاه» صادر شده و نشان می‌دهد که این ستاد بر خلاف برنامه‌ریزی اولیه به بخشی از نیروی قدس سپاه تبدیل شده است.

علاوه بر قاسم سلیمانی، دفتر رهبر جمهوری اسلامی هم نفوذ قابل توجهی در «ستاد بازسازی عتبات عالیات» دارد. نماینده ولی فقیه در سپاه قدس، نماینده ولی فقیه در ستاد بازسازی عتبات عالیات، معاون امور بین‌الملل دفتر رهبر جمهوری اسلامی، رئیس شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه و رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه ایران نیز در ساختار تشکیلاتی این ستاد حضور دارند که همه آنها به طور مستقیم و غیرمستقیم از منصوبان دفتر خامنه‌ای محسوب می‌شوند.

با این حال، در طول ۱۵ سال گذشته، حسن پلارک که مدیر معتمد قاسم سلیمانی محسوب می‌شد، مسئول اصلی پیشبرد این بخش از فعالیت‌های عمرانی و مذهبی ایران در عراق بود.

ستاد عتبات عالیات چه می‌کند؟

«ستاد بازسازی عتبات عالیات» در شهرهای مختلف عراق مانند نجف، کربلا، کاظمین، کوفه، سامرا، مسیب و شهر بلد از توابع سامرا فعالیت دارد و از سال ۱۳۹۳ نیز فعالیت‌های خود را در سوریه شروع کرده است.

این ستاد در حال حاضر یک دفتر مستقل در سوریه دارد که وظیفه‌اش بازسازی اماکن مذهبی در این کشور است.

درباره ابعاد فعالیت‌های اقتصادی این ستاد در عراق و سوریه تاکنون به طور دقیق گزارشی منتشر نشده است ولی گفته شده که در حال حاضر ۳هزار نیروی ایرانی در پروژه‌های این ستاد در عراق مشغول به فعالیت هستند.

حسن پلارک در گزارش عملکرد این ستاد در اسفند ۱۳۹۵، بودجه این ستاد را سالانه ۵۰۰میلیارد تومان اعلام کرده و گفته برای شش سال آینده، ۳ هزار میلیارد تومان پروژه تعریف شده است.

در زیرمجموعه این ستاد ۱۱ معاونت و ۳۴ بخش اداری فعالیت دارند که نشان‌دهنده فعالیت یک مجموعه گسترده است.

در وب‌سایت این ستاد همچنین اشاره شده که تاکنون در مجموع ۱۵۶ پروژه در عراق و سوریه، شامل ۳۴ پروژه در شهر نجف اشرف، ۴۰ پروژه در کربلا، ۲۹ پروژه در کاظمین، ۱۹ پروژه در سامرا، ۱۳ پروژه در شهر مسیب، ۴ پروژه در شهر بلد، ۵ پروژه در کوفه و ۱۲ پروژه در دمشق توسط این ستاد اجرا شده است.

رقابت داخلی در عراق

یکی از پروژه‌های مهم این ستاد در عراق، پروژه مشهور به «صحن حضرت زهرا» در کنار آرامگاه امام اول شیعیان در عراق است که از آن به عنوان دومین بنای مسقف جهان اسلام نام برده شده و بودجه اولیه آن در سال ۱۳۹۰، هفتصد میلیارد تومان معادل ۵۸۰ میلیون دلار برآورد شده بود.

بخش اول این صحن که ۵هزار متر مربع مساحت داشت، فروردین ۹۵ با حضور«محمد محمدی گلپایگانی»، رییس دفتر علی خامنه‌ای به بهره‌برداری رسید.

چند ماه بعد از این ماجرا در شهریور ۹۵، سردار عبداللهی، فرمانده وقت قرارگاه خاتم‌الانبیای سپاه که در سال‌های گذشته به حضور عمرانی و اقتصادی‌اش در عراق افزوده، اعلام کرد که این پروژه را آنها تکمیل خواهند کرد.

دخالت ناگهانی قرارگاه خاتم‌الانبیا در این پروژه نشان‌دهنده برخی اختلافات داخلی سپاه برای تصرف این پروژه‌های عظیم عمرانی بود.

پروژه‌هایی که این ستاد در عراق ایجاد می‌کند، صرفاً ابعاد مذهبی ندارند و در کنار آنها، مجموعه‌ای از فروشگاه‌ها، میهمان‌سرا، پارکینگ و … قرار دارد که آنها را تبدیل به یک مجموعه تجاری هم می‌کند. وجود این مجموعه‌های تجاری می‌توانند بازار رقابت‌های داخلی برای بهره بردن بیشتر از این سفره عظیم را تشدید کند.

پول چگونه جمع می‌شود؟

این ستاد از روش‌های گوناگونی مانند دریافت کمک‌های مردمی که میزان متوسط آن سالانه ۶۰ میلیارد تومان اعلام شده، فروش اقلام «متبرک» آرامگاه ائمه شیعه در ایران، ساخت بخش‌هایی مثل ضریح و درب این اماکن در ایران و ارسال آنها به عراق و فروش خشت طلا، دریافت پول از طریق ارسال پیامک به یک شماره مشخص، بودجه‌های مورد نیاز را تأمین می‌کند.

در روش فروش خشت طلا، میزان خشت‌های لازم برای ساخت یک بنا برآورد می‌شود، سپس یک قیمت معین برای خشت تعیین می‌شود، مثلاً هر خشت طلا، دو میلیون و ۱۵۰هزار تومان. در مرحله بعد، ستاد عتبات عالیات به مردم اعلام می‌کند که می‌توانند با خرید یک یا چند خشت طلا در این پروژه مشارکت کنند. برای خرید این خشت‌ها لازم نیست افراد متقاضی پول را یکجا بپردازند، می‌توانند به صورت اقساط روزانه هم بپردازنند.

در یک روش دیگر، ستاد عتبات عالیات در شهرهای مختلف ایران سفارش بافت فرش می‌داد. فرش‌های بافت شده به عراق برده می‌شدند و مدتی در صحن مکان‌های مذهبی پهن می‌شدند. بعد از چند ماه فرش‌ها از عراق جمع‌آوری و در ایران به عنوان «فرش متبرک» به قیمت مناسب فروخته می‌شدند و پول این تجارت به حساب ستاد عتبات عالیات واریز می‌شد.

این روش‌های ابتکاری در مجموع به تشکیل یک شبکه پیوسته در استان‌های مختلف شده است، به گونه‌ای که ستاد عتبات عالیات در داخل ایران مانند یک وزارتخانه دارای شعبه‌های متعدد در شهرستان‌های مختلف است.

نحوه فعالیت‌های این ستاد، ارسال کمک‌های گسترده به عراق و سوریه و عدم شفافیت فعالیت‌ها در سال‌های گذشته در شبکه‌های اجتماعی مورد انتقاد قرار گرفته است ولی این انتقادها تأثیری در روند کاری این مجموعه بزرگ عمرانی مذهبی نداشته است.