جلال روح‌الله نژاد که فریبا عادلخواه برای آزادی او گروگان گرفته شده، کیست؟
«ایران وایر: جلال روحاللهنژاد»، شهروند ایرانی بازداشت شده در فرانسه است که با حکم دادگاه در معرض استرداد به امریکا است، استردادی که ممکن است نتیجه‌اش ۶۰ سال زندان باشد.
محمدجواد ظریف هم ۶ ماه پیش در گفتگو با رسانه‌ای امریکایی گفته بود ایران آماده مبادله زندانیان امریکایی در ایران با زندانیان ایرانی در امریکاست
دولت فرانسه از جامعه آکادمیک ایرانی فرانسوی ساکن این کشور خواسته است درباره بازداشت «فریباعادل‌خواه» سکوت کنند تا مذاکره میان دو دولت به نتیجه برسد؛ مذاکره‌ای که احتمالا بر سر مبادله او با یک شهروند ایرانی زندانی در فرانسه در جریان است. روزنامه «فیگارو» پرده از این ماجرا برداشته است.
این روزنامه دست راستی در تحلیلی به فرضیه‌های مربوط به علل بازداشت فریبا عادلخواه، پژوهش‌گر ایرانی فرانسوی زندانی در ایران پرداخته است؛ از جمله این که هدف از بازداشت عادلخواه، مبادله او با «جلال روحاللهنژاد»، شهروند ایرانی بازداشت شده در فرانسه است که با حکم دادگاه، در معرض استرداد به امریکا قرار دارد. نتیجه این استرداد ممکن است ۶۰ سال زندان باشد.
«جرج مالبرونو»، روزنامه‌نگاری که این گزارش را نوشته است، می‌گوید مذاکره برای آزادی فریبا عادلخواه از کاخ «الیزه» هدایت می‌شود.
با در نظر گرفتن دیدگاه‌های نظری و برخی مواضع رسانه‌ای عادلخواه و این‌که او روز اول خرداد سال جاری، یعنی ۱۵ روز پس از موافقت دادگستری فرانسه با استرداد جلال روحاللهنژاد به امریکا، در ایران بازداشت شد و با نگاهی به سابقه جمهوری اسلامی، به نظر می‌رسد مذاکره‌ای که مالبرونو به آن اشاره می‌کند، همان مذاکره برای مبادله عادلخواه با روحاللهنژاد باشد.
این نوع مبادله با سابقه رفتارهای جمهوری اسلامی هم‌خوانی دارد؛ آزاد کردن گروگان‌های فرانسوی در لبنان در برابر آزادی «انیس نقاش»، عامل ترور ناموفق «شاهپور بختیار» در پاریس و سپس آزادی «کلودیا رایس» در برابر آزادی «علی وکیلی‌راد»، قاتل شاپور بختیار، آزاد کردن گروگان‌های امریکایی در لبنان در برابر دریافت اسلحه از امریکا در جریان «ایران کنترا»، آزاد کردن چهار شهروند ایرانی امریکایی در قبال آزادی هفت شهروند ایرانی زندانی در امریکا و دریافت ۴۰۰ میلیون دلار از اموال بلوکه شده ایران در آن کشور و اخیرا گروگان گرفتن کشتی بریتانیایی «استینا ایمپرو» در خلیج فارس برای آزاد کردن کشتی توقیف شده «گریس۱» که حامل نفت ایرانی در «جبل‌الطارق» بود.
گروگان‌گیری شهروندان خارجی یا دوتابعیتی در ایران یا در منطقه با کمک گروه‌های تحت کنترل ایران با هدف‌های گوناگونی انجام می‌شود؛ گاهی برای مبادله با دسته‌ای از شهروندان ایرانی زندانی در سایر کشورها که به اتهام دست داشتن در ترورهای سیاسی، زیرپاگذاشتن قوانین تحریم‌ها و مواردی از این دست محکوم و زندانی شده‌اند و برای همین برای جمهوری اسلامی اهمیت دارند. گاهی هم به منظور ناچار کردن دولت‌های خارجی برای آزادی اموال بلوکه شده ایران و یا حتی تامین نیازهای نظامی کشور.
نشانه‌هایی وجود دارد که حاکی از نقش احتمالی روحاللهنژاد در دور زدن تحریم‌ها برای ایران و خدمت به صنایع نظامی ایران هستند؛ خدمتی که نتیجه آن، اهمیت بالای فرد برای جمهوری اسلامی است.
جلال روحاللهنژاد، مهندس ایرانی، متولد سال ۱۳۵۷و فارغ‌التحصیل سال ۱۳۷۲ کارشناسی فیزیک از «دانشگاه تبریز» است. او کارشناسی ارشد فیزیک را از «دانشگاه تربیت مدرس» در فروردین سال ۱۳۸۲ دریافت کرده و دکترای مهندسی فیزیک نور را در سال ۱۳۹۶ از «دانشگاه علوم و فن‌آوری خواچون» در شهر «وُهان» چین گرفته است.
روحاللهنژاد به گواهی مقالات منتشر شده‌اش به زبان انگلیسی و فارسی، در دوران تحصیل و پس از پایان آن، به لحاظ علمی فردی فعال بوده است. از جمله مقالات او می‌توان به یک مورد مربوط به فن‌آوری موشک‌های نظامی که در «سمینار دفاع الکترونیک» ارایه شده است، اشاره کرد.
جلال روحاللهنژاد علاوه بر همکاری با شرکت دولتی «صنایع علم‌الهدی»، در تاسیس چند شرکت کوچک هم‌چون «دیده‌بان نور بصیرت» و «رایان پردازش پژواک» نقش و مسوولیت داشته است. شرکت دیده‌بان نور بصیرت در کار تولید تجهیزات نظامی، از جمله دوربین عملیاتی دیده‌ور است. روحاللهنژاد ریست هیات مدیره این شرکت را برعهده دارد و در شرکت دیگرش، یعنی رایان پردازش پژواک، به صورت حقوقی، عضو هیات‌مدیره است.
نکته قابل تامل این‌که محصولات این شرکت در نمایشگاه‌های مختلف، از جمله «نمایشگاه بین‌المللی ایپاس» که به ارایه و فروش تجهیزات و تسلیحات نظامی اختصاص دارد، با نام «شرکت رایان رشد افزار» معرفی و عرضه شده‌اند؛ شرکتی که از سوی امریکا تحریم شده است و از جمله دلایل اصلی تحت تعقیب بودن جلال روحاللهنژاد هم به شمار می‌رود.
دو قاضی فدرال در ایالت کارولینای جنوبی امریکا که جلال روحاللهنژاد را به تلاش برای خرید سیستم‌های مایکروویوهای صنعتی و سامانه‌های ضد پهپاد برای ارسال به ایران متهم کردهاند، پیش‌تر حکم جلب این مهندس ایرانی را صادر کرده بودند. به گفته آن‌ها، روحاللهنژاد تحت عنوان معاملات تجاری با امارات عربی متحده، از طرف شرکت رایان رشد افزار ماموریت داشته است این سیستم‌های صنعتی ساخت امریکا را که قابلیت استفاده در صنایع نظامی و از جمله در سیستم‌های موشکی ضد پهپاد را دارند، برای این شرکت خریداری کند.
وزرات خزانه‌داری امریکا پیش‌تر شرکت رایان رشد افزار و مدیران آن را تحت تحریم قرار داده بود. در فضای عمومی و بر اساس اسناد در دسترس، دو شرکت تحت مدیریت و مالکیت مشترک روحاللهنژاد محصولات نظامی خود را با نام و زیر لیسانس شرکت رایان رشد افزار به فروش می‌رساندند که به معنای همکاری حرفه‌ای و تجاری جلال روحاللهنژاد با این شرکت بوده است. علاوه بر این، او هم‌چنان که خودش هم در دادگاه گفته، به مدت ۱۰ سال برای سازمان صنایع هوافضا ایران کار کرده و از سال ۲۰۰۵ از سوی امریکا تحت تحریم قرار گرفته است.
روحاللهنژاد هم‌چنین خودش را از همکاران «شرکت صنایع شهید علم‌الهدی» معرفی کرده است؛ شرکتی که از مهر ۱۳۹۶ در لیست تحریم‌های وزارت خزانه‌داری امریکا قرار گرفته است.
این‌که چرا جمهوری اسلامی به یکی از چهره‌های شناخته شده درگیر در صنایع نظامی ایران که مستقیم و غیرمستقیم با شرکت‌های تولید تجهیزات و تسلیحات نظامی تحت تحریم امریکا همکاری کرده، اجازه داده است به کشوری سفر کند که با امریکا قرارداد استرداد مجرمان را امضا کرده، موضوع عجیب و سوال برانگیزی است. آن‌هم در حالی‌که نمایندۀ دادستانی فرانسه در دادگاه اعلام کرده که جلال روحاللهنژاد زیر نظر سرویس‌های اطلاعاتی امریکا بوده است و آن‌ها می‌دانسته‌اند او به فرانسه سفر می‌کند. به گفته نماینده دادستانی فرانسه، به محض رسیدن روحاللهنژاد به این کشور، درخواست بازداشت و استرداد او را تسلیم مقامات فرانسه کردهاند.
دستگاه قضایی امریکا مدعی است جلال روحاللهنژاد در فاصله خرداد ۱۳۹۵ تا فروردین ۱۳۹۷، درگیر انجام معامله برای انتقال سامانه‌های صنعتی ریزموج و سامانه‌های ضد پهپاد به ایران از طریق امارات متحد عربی بوده است که کاربرد دوگانه دارند. در مقابل، جلال روحاللهنژاد مدعی است در مدت ۱۰ سال همکاری با سازمان هوافضا ایران، تنها در حوزه‌های غیرنظامی تحقیقات علمی انجام داده است و سفر اخیرش به فرانسه نیز در چارچوب همکاری با یک شرکت فرانسوی در زمینۀ تجسس آب‌های زیرزمینی در خلیج فارس بوده است.
اما «سید عباس موسوی»، سخن‌گوی وزارت امور خارجه ایران به طور تلویحی نقش جلال روحاللهنژاد در دور زدن تحریم‌ها را تایید کرده است. او بدون انکار نقش روحاللهنژاد در دور زدن تحریم‌ها، تنها گفته است که این تحریم‌ها غیرقانونی هستند و ایران همه تلاش خود را برای آزادی او انجام خواهد داد.
سابقه عملکرد نمایندگی‌های دیپلماتیک جمهوری اسلامی در مورد شهروندان ایرانی بازداشت شده در خارج از کشور و وظیفه معمول و قانونی آن‌ها در این مورد و نیز مقایسه آن با شیوه برخورد آن‌ها با پرونده جلال روحاللهنژاد، قابل توجه است. ماموران کنسولی جمهوری اسلامی برای ایرانیان بازداشتی چهار کار مشخص انجام می‌دهند؛ تماس با مقامات محلی و ملاقات با زندانی، تکمیل برگه اطلاعات زندانی برای پی‌گیری حقوقی، شرکت در دادگاه‌ها در صورت اقتضا و تامین وکیل در صورت تامین هزینه وکیل از سوی خانواده زندانی و اعلام اقدامات انجام شده به خانواده فرد بازداشت شده.
در قیاس با روش معمول، در این مورد خاص، کنسول ایران در فرانسه در تمام جلسات دادگاه روحاللهنژاد به طور کامل حضور یافته، هزینه سه وکیل او را که یکی از آن‌ها از معروف‌ترین و گران‌ترین وکلای فرانسه به شمار می‌رود، پرداخته و هم‌چنین اعلام کرده است اگر دادگاه با آزادی موقت روح‌الله‌تژاد موافقت کند، در پاریس آپارتمانی برای سکونت او در نظر خواهند گرفت. این توجه ویژه حاکی از اهمیت این مهندس بازداشتی برای جمهوری اسلامی است.
حمایت از روحاللهنژاد به حمایت کنسولی محدود نماند؛ در داخل کشور هم رسانه‌های خبری نزدیک به گفتمان حکومت، بازداشت او را به خاطر نقض تحریم‌ها بهانه خواندند و این بازداشت را گامی در جهت ایجاد ناامنی در ارتباط نخبگان ایران با مجامع علمی و جایگزینی برای سیاست ترور دانشمندان ایرانی کردند.
این رسانه‌ها، بازداشت روحاللهنژاد را هم‌چنین به عنوان نمونه‌ای از عملیات گروگان‌گیری امریکایی‌ها علیه متخصصان و دانشمندان ایرانی طرح کردند و فرانسه را در این مورد با امریکا هم‌دست دانستند. آن‌ها این اقدام فرانسه را تلاشی می‌دانند برای کاهش «سرعت رشد روند حرکت علمی ایران» که مدعی هستند ۱۱ درصد بالاتر از نرخ متوسط جهانی است. در این رسانه‌ها اما سخنی از دانشمندان، پژوهش‌گران و فعالان خارجی یا دو تابعیتی زندانی در ایران به میان نیامد.
فریبا عادلخواه یکی از این زندانیان است که به نظر می‌رسد برای مقابله با آن‌چه رسانه‌های ایرانی «عملیات گروگان‌گیری دانشمندان ایرانی از سوی امریکا» نامیده‌اند، از او استفاده خواهد شد.
بنابر گزارشی که «ایران‌وایر» ماه گذشته منتشر کرد، فریبا عادلخواه بر خلاف رویه معمول نهادهای اطلاعاتی در ایران، مدتی کوتاه پس از بازداشت توانسته بود با خانواده‌اش و هم‌چنین با کنسول فرانسه در تهران ملاقات کند.
«محمدجواد ظریف»، وزیر امور خارجه کشور شش ماه پیش در گفت‌وگو با یک رسانه امریکایی گفته بود ایران آماده مبادله زندانیان امریکایی در ایران با زندانیان ایرانی در امریکا است که به خاطر زیر پا گذاشتن قوانین تحریم‌های امریکا، در آن کشور یا کشورهای دیگر زندانی شده‌اند؛ مبادله‌ای که به نظر می‌رسد اکنون برای یک بازداشتی ایرانی که در راه زندانی شدن در امریکا است، به جریان افتاده است.
فرانسه دست‌کم در دو مورد سابقه معامله و مبادله شهروندان زندانی و گروگان‌های فرانسوی در ایران با زندانیان ایرانی در فرانسه را دارد. شاید بتوان گفت سومین مورد تاریخی چنین مبادله‌ای، در آینده‌ای نزدیک رُخ خواهد داد. اگر چنین شود، این یعنی پیروزی دیگری برای سیاست گروگان‌گیری در جمهوری اسلامی.
پیام برای این مطلب مسدود شده.