همه حاشیه‌های فم تریپ؛ برای گردشگران بزک کنیم یا نکنیم؟
ایران وایر: در روزهای گذشته مخاطبان رسانه‌های فارسی و شبکه‌های اجتماعی ایرانیان با واژه جدیدی در صنعت گردشگری آشنا شدند و البته آن‌ها که بیشتر کنجکاو و حساس بودند، خود را درگیر جنجالی یافتند که از انتشار عکس‌های چند مهمان خارجی در فضاهای گردشگری ایران آغاز شد.
ماجرا ازآنجا شروع شد که «هدی رستمی»، زن جوانی که به دلیل انتشار تصاویر سفرهای خود از چهره‌های تاثیرگذار اینستاگرام است، در قالب یک برنامه گردشگری تعدادی از چهره‌های تاثیرگذار شبکه‌های اجتماعی (اینفلوئنسرها) را از کشورهای مختلف به ایران دعوت کرد تا این افراد در بازدید از جاذبه‌های گردشگری ایران تصاویری از این جاذبه‌ها را در صفحات خود منتشر کنند و به‌این‌ترتیب دنبال‌کنندگان خود را به سفر به ایران ترغیب کنند.
هدی رستمی از این برنامه با عنوان «فم تریپ» یاد کرد و گفت که هزینه‌های آن را خود و حامیان مالی پروژه برعهده‌گرفته‌اند. «فم تریپ» خیلی زود جنجالی شد و تا رسانه‌ها و کاربران شبکه‌های اجتماعی با اندکی تحقیق مفهوم آن را منتشر و بازنشر کنند، انتشار تصاویر مهمانان هدی رستمی و مجموعه Feel Iran بود که موج انتقادها را به راه انداخت.
فم تریپ که مخفف Familiarization Trip است، به سفرهایی گفته می‌شود که کشورهای مقصد گردشگری برای تبلیغ برنامه‌های گردشگری خود برای چهره‌های تاثیرگذار رسانهای یا مدیران گردشگری پرنفوذ ترتیب می‌دهند. هدف آن این است که مهمانان با جاذبه‌های کشور مقصد آشنا شده و با نشان دادن تصاویر جذاب از محل یا از یک تور خاص، گردشگران بین‌المللی برای سفر به آن محل ترغیب کنند.
جنجال بر سر چیست؟
کارها به‌آرامی و سادگی برای برگزارکنندگان این پروژه پیش نرفت. تصاویر متفاوت زنانی که دستی در مد و عکاسی دارند با لباس‌ها و روسری‌های رنگی و غیرمتعارف در میان آثار تاریخی ایران، بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی و فعالان رسانهای را به واکنش انتقادی واداشت. منتقدان معتقدند که حجاب و پوششی که از سوی اینفلوئنسرها به‌عنوان بخشی از جاذبه عکس‌های پروژه استفاده شده تا ایران را به گردشگران معرفی کند، درواقع از دهه‌ها پیش برای زنان ایرانی اجباری و مایه عذاب آن‌ها بوده است.
از گردشگران با روسری‌های که با رنگ کاشی‌های مساجد و آثار باستانی ایران هماهنگ شده، عکاسی مدلینگ صورت گرفته تا آن‌ها با به اشتراک گذاشتن این تصاویر در شبکه‌های اجتماعی سفر به ایران را تبلیغ کنند. موضوعی که واکنش کاربران شبکه‌های اجتماعی و فعالان مدنی و حقوق زنان را به دنبال داشته است.
«فهیمه خضرحیدری»، روزنامه‌نگار در توییترش نوشت که کار هدی رستمی را که موجب رفتن گردشگران به ایران می‌شود، دوست دارد، اما «به‌عنوان زن ایرانی که با حجاب اجباری سرکوب شده است از سرکوب نمایش زیباسازی حجاب اجباری با حضور توریست‌های خارجی آزار می‌بیند.»
کاربری نوشت که این عکس‌ها علاوه بر بزک کردن محدودیت، یک دروغ نیز هست چراکه در ایران زنانی با این پوشش باید سوار خودروی گشت ارشاد شوند.
کاربری هم تصاویری از نحوه ورود زنان ایرانی به مسجد نصیر با چادر اجباری را منتشر کرده و نوشته که اینفلوئنسرهای پروژه فم تریپ اما با پوششی به این مسجد رفته‌اند که زیباست اما واقعا نمی‌شود با آن وارد مسجد شد.
البته کاربران دیگری از پروژه و نحوه عکاسی با این ۱۱ چهره تاثیرگذار شبکه‌های اجتماعی دفاع کرده و گفته‌اند که معمولا هیچ جای دنیا در تبلیغ برای جذب توریسم واقعیات گفته نمی‌شود.
نقدهایی آغشته به سوتفاهم
دراین‌بین، «ناصر کرمی»، اقلیم‌شناس و کارشناس گردشگری، در گفت‌وگو با ایران‌وایر بخشی از انتقادات را ناشی از سوتفاهم یا نداشتن اطلاع از نحوه تبلیغات گردشگری دانست.
او گفت: «اگر کشوری برای گردشگران جذاب معرفی شود، قرار نیست الزاما برای مردمش هم خوب و دلپذیر باشد. در تمام تبلیغات گردشگری کشورها خوب و آرام نمایش داده می‌شوند.»
او سپس مثال زد که کشورهایی نظیر کوبا در کاراییب، هند در آسیا و کنیا در آفریقا کشورهایی با مشکلات داخلی بسیار هستند، اما در صنعت گردشگری چیز دیگری را نمایش می‌دهند و موفق‌اند.
دراین‌بین، یکی از سایت‌های خبری هم یادآوری کرد که فم تریپ در کشورهای منطقه بسیار پرطرفدار شده و کشورهایی مثل ازبکستان و عربستان سعودی اخیرا چهره‌های تاثیرگذار در شبکه‌های اجتماعی و رسانهای را دعوت کرده‌اند. ازجمله عربستان سعودی عکاس معروف، «مراد عثمان» را دعوت کرده است که بیش از ۴ میلیون دنبال‌کننده در اینستاگرام دارد.
بخش دیگری نظرات انتقادی به نبود اطلاعات گردشگری ایران در تصاویر و متن‌های ارایه‌شده توسط مهمانان اشاره داشت. منتقدان، ازجمله «محمد باریکانی»، نویسنده گزارشی در روزنامه همشهری، معتقدند که تصاویر ارایه‌شده صفحات مهمانان فم تریپ هیچ اطلاعات مفیدی برای سفر به ایران ارایه نمی‌دهد و گردشگر حتی با مسایلی که در آنجا روبرو خواهد شد، آشنا نمی‌شود.
ناصر کرمی این انتقاد را نیز وارد نمی‌داند. او که نویسنده پرفروش‌ترین کتاب ایران‌گردی، «راهیاب ایران»، است گفت که دو نوع تبلیغ گردشگری وجود دارد؛ در یکی مخاطب به سفر ترغیب می‌شود و در دیگری مخاطب اطلاعات مهم سفر به آن کشور را دریافت می‌کند؛ مثلا اینکه قوانین مهم برای گردشگران در آن کشور چیست یا اینکه برای بهداشت و سلامت چه نکاتی را باید رعایت کند.
به گفته او شرکت‌کنندگان در برنامه فم تریپ اخیر، درواقع در تصاویر خود مخاطبان را برای سفر به ایران ترغیب می‌کنند.
واقعیت‌های اقتصادی
همه انتقادات رنگ و بوی سیاسی نداشت. واکنش‌هایی که در میان کارشناسان، به غیرواقعی بودن ابعاد اقتصادی این پروژه پرداخته بود. «سیامک قاسمی»، کارشناس اقتصادی، در پیام توییتری نوشت: «این ماجرای دعوت از اینفلوئنسرهای معروف گردشگرى جهان به ايران، من را ياد مسابقات المپيادهای جهانى مى‌اندازد؛ يك شو و نمايش شيك و باحال و گلخانه‌ای از صنعت توریسم ایران که با واقعیت‌های موانع و مصایب ورود یک گردشگر انفرادی ناشناس به ایران فرسنگ‌ها فاصله دارد.»
محمد باریکانی، گزارشگر همشهری هم به این نکته اشاره کرد که هزینه سفر، گردش و اقامت این مهمانان بسیار سنگین است و اگر گردشگران خارجی قصد داشته باشند مانند این افراد به ایران سفر کنند از عهده مخارج آن برنمی‌آیند.
بااین‌حال تعدادی از کاربران توییتر انتقاد این کارشناس اقتصادی را وارد ندانسته و پاسخ دادند که این اقدام، ظرفیت گردشگری ایران را نشان می‌دهد نه کل توان صنعت توریسم را.
دراین‌بین، منتقدان این ادعای هدی رستمی که پروژه در بعد اقتصادی کاملا به بخشی خصوصی و حامیان مالی وابسته است را نپذیرفتند و آن را پروژه‌ای دولتی دانستند که هدف آن‌هم صرفا گردشگری نیست. گروهی از کاربران هزینه سنگین چنین پروژه‌هایی را از عهده یک شرکت نوپا خارج دانستند. این شبهه‌ها هنگامی جدی شد که وزیر میراث فرهنگی و گردشگری ایران جمعه ۱۹ مهر در مشهد به گفت که سفر اینفلوئنسرهای اینستاگرامی به ایران پروژه وزارت میراث فرهنگی و گردشگری بوده و این وزارتخانه «برای امر تبلیغات، مبارزه با ایران‌هراسی و معرفی چهره واقعی ایران» کارهای مختلفی را در زمینه تبلیغات انجام می‌دهد.
هرچند این گفته وزیر از سوی هدی رستمی رد شد و معاون وزیر نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا گفت که تمام هماهنگی‌های لازم و مخارج و هزینه‌های انجام‌شده توسط بخش خصوصی صورت گرفت و وزارت گردشگری کشور فقط تسهیل‌کننده بود، اما شایبه حکومتی بودن کل پروژه از میان سطور صفحات توییتر و اینستاگرام کاربران ایرانی پاک نشد.
از سوی دیگر، کاربران و خبرنگاران با تحلیل صفحات مهمانان آخرین فم تریپ ایران، نوشتند که بعضی از آن‌ها را در حد و اندازه‌های تبلیغ گردشگری برای ایران نبودند. اگرچه اریکا از برزیل، ووتئارا عکاس فرانسوی، مهمت عکاس ترک، آرتم شستاکوف عکاس اوکراينی، اکاترینا از روسیه، آلینا دیگر عکاس اوکراینی این سفر و دیگر اینفلوئنسرها میلیون‌ها دنبال‌کننده دارند، اما برخی از آن‌ها ازجمله هارجیندر، رستوران‌دار هندی، نفوذ چندانی در حوزه گردشگری ندارند.
ایران‌وایر برای افزودن نظر خانم رستمی و پاسخ او به این انتقادات خواستار مصاحبه شد اما پاسخی از او دریافت نکرد.
درهرحال، ۱۱ چهره تاثیرگذار اینستاگرامی شنبه ایران را ترک کردند، آلینا عکاس اوکراینی که در روزهای حضور در ایران عکس‌هایی از غذاهای ایرانی و حضورش با روسری‌ها و شال‌های رنگی در مساجد دیدنی منتشر کرده بود، از حضورش در هواپیما موقع ترک ایران یک استوری گذاشت. او لیوان شرابش را در دست گرفت و به انگلیسی نوشت: «سلام شراب، دلم برات تنگ شده بود.»
پیام برای این مطلب مسدود شده.