پایگاه داده باز ایران: ۴۳ میلیارد و ۸۸۵ میلیون و ۸۵۵ هزار و ۲۴ دلار. این ارزش تقریبی منابع ارزی است که بانک مرکزی ایران بنا بر تازه‌ترین آمارهای خود، طی ۲ سال و یک ماه و ۲۴ روز به قیمت ۴۲۰۰ تومان در اختیار بیش از ۱۴ هزار شخصیت حقیقی و حقوقی قرار داده است تا کالاهای اساسی مورد نیاز مردم را از گزند نوسان‌ قیمت ارز مصون نگه داشته شود. اگر فرض کنیم که سامانه ارزی بانک مرکزی در ظرف دو سال گذشته به طور شبانه‌روزی و بی وقفه و مشغول کار بوده باشد، این به معنای آن است که در هر ثانیه حدود ۳۵ هزار دلار دولتی به ۱۴ هزار واردکننده داده شده تا به قیمت دولتی اجناس مورد نیاز مردم را به کشور وارد کنند.

از جمله این موسسات «ارز بگیر» خیریه مکتب امیرالمومنین، وابسته به نزدیکان آیت‌ الله موسوی اردبیلی، بلندپایه ترین مقام قضایی ایران در دهه ۱۳۶۰، است که حدود ۱۰ میلیون دلار برای بازپرداخت اقساط خود دریافت است. به شرکت کشت و صنعت نیشکر هفت تپه نیز، که به کارگرانش ماه هاست دستمزد پرداخت نکرده و هم اکنون درگیر دور تازه ای از اعتصاب و اعتراض است، ۱۹۳ میلیون دلار رسیده است. اما سوال اینجاست که بخش اعظم ارزهای دولتی اعم از دلار، یورو، لیر، درهم،‌ یوان و غیره به چه کسانی اعطا شده است؟

برای دسترسی به فهرست تمیز شده دریافت کنندگان ارز دولتی روی این لینک کلیک کنید.

دسته‌بندی داده‌ها نشان می‌دهد که حدود ۱۵ درصد این ارزها در اختیار چهار شرکت قرار داده شده که دو تا متعلق به دولت و دو شرکت دیگر از مجموعه شرکت‌های خانواده مدلل هستند. چهار شرکتی که هر کدام بیش از یک میلیارد دلار و در مجموع ۶/۲ میلیارد دلار ارز دولتی دریافت کرده‌اند عبارتند از:

• شرکت مادرتخصصی بازرگانی دولتی ایران
• شرکت آوا تجارت صبا
• شرکت کشت و صنعت و روغن نباتی ماهیدشت کرمانشاه
• شرکت سهامی پشتیبانی امور دام کشور

  خانواده مدلل: از زمان انتشار نخستین گزارش بانک مرکزی درباره دریافت کنندگان ارزهای دولتی، نام «خانواده مدلل‌» و شرکت‌های زنجیره‌ای آنها سر زبان‌ها افتاده است. برخی می گویند که مدلل‌ها با آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی ارتباط دارند، هرچند دفتر این روحانی پرنفوذ هرگونه ارتباط یا نسبت خویشاوندی با آنها را تکذیب کرده است.

  گفته می‌شود خانواده مدلل انحصار واردات خوراک دام و طیور را در اختیار دارند. داده‌های بانک مرکزی و حجم ارز دریافتی توسط شرکت‌های متعلق به این خانواده را می‌توان نشانه‌ای از انحصار در نظر گرفت. در بین ۵۸ شرکتی که هر کدام بیش از ۱۰۰ میلیون دلار ۴۲۰۰ تومانی گرفته‌اند، نام چهار شرکت وابسته به خانواده مدلل به چشم می‌خورد:

• آوا تجارت صبا
• مجتمع کشت و صنعت و روغن نباتی ماهیدشت کرمانشاه
• شرکت کرمانشاه دانه
• شرکت کلهر دانه جنوب

  مجموع کل ارز اعطا شده به این چهار شرکت بالغ بر ۳ میلیارد و ۴۴۰ میلیون دلار برای واردات خوراک دام است. تنها رقیب خانواده مدلل در گرفتن دلارهای دولتی، سه شرکت بزرگ دولتی (مادر تخصصی بازرگانی، پشتیبانی امور دام و خدمات حمایتی کشاورزی) است که سر جمع فقط چند میلیون دلار بیشتر از مدلل‌ها برای تنظیم بازار مواد غذایی و کشاورزی از بانک مرکزی دریافت کرده‌اند.
  رقم ارز دریافتی توسط خانواده مدلل از ارز دریافتی مجموع شرکت‌های بزرگ داروساز ایران بیشتر است. محاسبات نشان می‌دهد مجموع ارز دریافتی توسط شرکت‌های «کوبل دارو»، «بهستان دارو»، «اکتوورکو»، «شفایاب گستر»، «هیات امنای ارزی»، «نوو نوردیسک پارس»، «کی بی سی»، «پرشین پروتئین پارس»، «فن‌آوری آزمایشگاهی» و «روژین دارو»، در مجموع یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار کمتر از ارز دریافتی توسط چهار شرکت خانواده مدلل است.

  خانواده پایداری: چهار شرکت «طبیعت سبز پارس میهن»، «غلات‌بان»، «شرکت مجتمع صنایع غذایی میهن» و «غذا فرآور پنگوئن» زیرمجموعه هلدینگ میهن متعلق به خانواده پایداری هستند که در مجموع طی ۲ سال گذشته ۲ میلیارد دلار ۴۲۰۰ تومانی از بانک مرکزی گرفته‌اند.

  نیشکر هفت‌تپه: نام شرکت کشت و صنعت نیشکر هفت تپه در سال‌های اخیر بسیار شنیده شده است. این مجموعه دست کم بعد از سال ۱۳۹۷ یکی از کانون‌های اصلی بحران کارگری در ایران بوده است. بارها گفته شده کمبود منابع مالی، عامل اصلی عقب افتادن حقوق کارگران و تعدیل و اخراج آنها بوده است. داده‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد مدیران این شرکت از ۲۰ فروردین ۱۳۹۷ در ۷۴ نوبت، حدود ۱۹۳ میلیون دلار ۴۲۰۰ تومانی از بانک مرکزی دریافت کرده‌اند.

  در ماه اردیبهشت امسال رسانه‌ها گزارش دادند مدیرعامل نیشکر هفت تپه ۱/۵ میلیارد دلار ارز دولتی دریافت کرده و در بازار آزاد فروخته است. یکی از افرادی که با او همکاری داشت «قربانعلی فرخ زادرزین» بوده است که نامش در ردیف ۲۹ دریافت‌کننده ارز دولتی دیده می‌شود.

  قربانعلی فرخزاد رزین: در فهرست ۵۸ شرکتی که بیش از ۱۰۰ میلیون دلار ارز گرفته‌اند، تنها نام یک شخص حقیقی دیده می‌شود: «قربانعلی فرخزاد رزین». او در ۱۱ دی ماه ۱۳۹۷ به دلیل دریافت چند میلیون دلار ارز دولتی و فروش آن در بازار آزاد محاکمه شد. در دادگاه گفته شد او با سود حاصل از فروش دلار دولتی در بازار آزاد کارخانه ماشین‌سازی تبریز را خریداری کرده است.

  معاونت آماد وزارت دفاع: دنبال کردن ردپای دلارهای ۴۲۰۰ تومانی که صرف مخارج نظامی در ایران شده کار آسانی نیست. در میان ۵۸ شرکتی که تا الان بیش از ۱۰۰ میلیون دلار دریافت کرده‌اند، صرفا نام یک سازمان نظامی دیده می‌شود: معاونت آماد و پشتیبانی وزارت دفاع. میزان ارز دریافتی توسط این نهاد حدود ۱۵۰ میلیون دلار است.

  بازپرداخت اقساط: از مجموع ۴۴ میلیارد دلار دولتی، بیش از ۷۸۰ میلیون دلار برای «پرداخت اقساط وام» به ۱۰۸ شخص حقیقی و حقوقی واگذار شده است. در «فهرست بازپرداخت اقساط» بیشترین ارز دولتی (حدود ۹۰ میلیون دلار) به شرکت «متانول کاوه» داده شده است. پس از آن آزاد راه تهران شمال و شرکت فولاد زرند ایرانیان در مقام دوم و سوم قرار دارند.

  خیریه مکتب امیرالمومنین: مجموعه «خیریه تعلیماتی و تحقیقاتی علمی و دینی مکتب امیرالمومنین» که وابسته به خویشاوندان آیت‌ الله موسوی اردبیلی است، با دریافت ۱۰ میلیون دلار نوزدهمین تشکیلاتی است که بیشترین دلار ۴۲۰۰ تومانی را تحت عنوان «بازپرداخت اقساط وام» دریافت کرده است.

  اعطای ارز دولتی به این خیریه در سال گذشته خبرساز بود. بانک مرکزی در اردیبهشت ۱۳۹۸ اطلاعیه‌ای در این باره نوشت: «موسسه خیریه مکتب‌امیرالمومنین اقدامی برای دریافت ارز به منظور واردات در سال جاری نداشته و مبالغ ذکر شده در لیست انتشار یافته این بانک، صرفا برای خرید ارز بابت تسویه بخشی از تسهیلات دریافتی این موسسه از محل حساب ذخیره ارزی طی سال های ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۶ بوده است.»

  روشن نیست این موسسه خیریه، چقدر و برای چه منظوری از حساب ذخیره ارزی تسهیلات دریافت کرده است. چرا تسویه آن طی ۱۲ سال انجام نشده و دست آخر چرا باید تسهیلات قدیمی با نرخ دلار ۴۲۰۰ تومانی که برای واردات کالای اساسی تعیین شده تسویه شود؟

  داده‌های آخرین گزارش به روز شده «فهرست دریافت‌کنندگان بانک مرکزی» که روز ۲۵ خرداد منتشر شده در پایگاه داده‌های باز ایران مرتب شد‌ه‌اند. ارزش ارز دریافتی بر اساس میانگین نرخ برابری در این مدت به دلار آمریکا محاسبه شده و مجموع پرداختی به شرکت‌ها و اشخاص بر اساس اطلاعات شناسه یا کد ملی تجمیع شده است. این فهرست تا الان کامل‌ترین و به روزترین فهرستی است که با قابلیت جست‌وجو و مرتب‌سازی در اختیار عموم قرار داده شده است.