بی‌بی‌سی: اگرچه در هر دوره انتخابات موضوع تحریم مطرح بوده اما در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ دامنه آن افزایش زیادی داشته و احتمالا ادامه همان روندی است که اسفند ۹۸ در سردترین انتخابات مجلس در تاریخ جمهوری اسلامی رخ داد.
در این دوره انتخابات همچنین بر خلاف انتخابات گذشته برخی از اصول گرایان و حامیان رهبر جمهوری اسلامی از جمله عبدالرضا مصری، نایب رییس مجلس، به صراحت “مشارکت کم و نتیجه مطمئن” را به نفع کشور دانسته‌اند. سال ۱۳۸۱ در دور دوم انتخابات شوراها یکی از پایین‌ترین نرخ‌های مشارکت به ویژه در تهران شکل گرفت و تنها حدود ۵۶۲ هزار نفر در آن شرکت کردند که نزدیک به یک سوم مشارکت دوره قبل بود. اما به گواه بسیاری از فعالان و مقامات رسمی، کمترین رقم مشارکت برای انتخابات مجلس در کل کشور و در تهران مربوط به مجلس یازدهم است.
آمار رسمی در کل کشور ۴۲ و در تهران ۲۵ درصد اعلام شد اما عباس آخوندی، وزیر مستعفی دولت روحانی، رقم واقعی مشارکت در تهران را حتی کمتر از ۱۶ درصد اعلام کرد. موضوع تحریم انتخابات که از مجلس یازدهم مطرح شده بود از چند ماه پیش از انتخابات ریاست جمهوری شدت گرفت. هر چند پیش از تحریم انتخابات توسط گروه‌های سیاسی نیز برآورد می‌شد که به دلیل وضعیت اقتصادی و اعتراضات دی ۹۶ و آبان ۹۸ گروهی از شهروندان انتخابات را تحریم می‌کنند.
آخرین اتفاق مهم در اینباره بیانیه میرحسین موسوی از حصر خانگی بود که ساعاتی پیش از مناظره سوم نامزدهای انتخابات منتشر شد. میرحسین موسوی در ابتدای بیانیه خود آیه‌ای را به کار برد که اشاره به همدستی با “ظالمان” داشت و سپس انتخابات را “تحقیرآمیز و مهندسی شده” توصیف کرد. او دو انتخابات ریاست جمهوری سال های ۹۲ و ۹۶ را تحریم نکرده بود.

پیش از آقای موسوی نیز زهرا رهنورد، همسرش، در موضع مشابهی گفته بود که جمهوریت در جمهوری اسلامی ایران “در حال سلاخی و حذف کامل است”.اعلام تحریم یا عدم شرکت در انتخابات توسط میرحسین موسوی گروهی از هواداران مردد “جنبش سبز” را به سمت تحریم انتخابات سوق داد.

میرحسین موسوی از حصر خانگی انتخابات ۱۴۰۰ را ‘تحقیرآمیز’ خواند و تحریم کرد

یک روز پس از بیانیه میرحسین موسوی، پیام محمد خاتمی به کنگره حزب جوانان منتشر شد که علام کرده بود: “در این فضای سرد و فسرده در حاليكه جامعه ما نیاز به نشاط و اميد و اشتياق به شركت در عرصه سرنوشت دارد، اميدوارم اين حزب و همه… بتوانند در اين برهه حساس، مسئوليت خود را نسبت به ميهن و مردم، به درستی بشناسند.”

این پیام آقای خاتمی از سوی گروهی تعبیر به شرکت در انتخابات در مقابل بیانیه آقای موسوی شد، با این حال محمد علی ابطحی، عضو مجمع روحانیون مبارز، نوشت که آقای خاتمی به او گفته این بیانیه را دو هفته پیش برای این حزب فرستاده و ربطی به بیانیه میرحسین موسوی نداشته است. پیش از این اما مجمع روحانیون مبارز، به رهبری محمد خاتمی و موسوی خوئینی‌ها، رسما اعلام کرده بود که هیچ نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری ایران ندارد. این گروه سیاسی در بیانیه خود نوشته بود که دلیل این تصمیم “پرهیز از افتادن در دامی” است که “مهندسان انتخاباتی تدارک دیده‌اند”.

خاتمی و گذر از فیلسوف به سیاستمدار
انتخابات ۱۴۰۰: مجمع روحانیون مبارز از هیچ نامزدی حمایت نمی‌کند

مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم، دیگر گروه روحانیون اصلاح‌طلب، نیز پس از رد صلاحیت گسترده نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری اعلام کرده بود که انتخابات پیش رو انتخاباتی فرمایشی” خواهد بود. در این میان برخی احزاب اصلاح طلب نظر متفاوتی درباره شرکت در انتخابات دارند. موضع حزب کارگزاران سازندگی شرکت در انتخابات است اما حزب اتحاد ملت در اعتراض به رد صلاحیت نامزدها اعلام کرد که در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ نامزدی ندارد.
جبهه اصلاحات که برای هماهنگی احزاب اصلاح طلب در انتخابات تشکیل شده و بهزاد نبوی، رییس آن است نیز اعلام کرده بود که هر ۹ نامزد این جریان در روند تایید صلاحیت‌ها حذف شده‌اند و نامزدی برای معرفی به مردم ندارد. عبدالناصر همتی و محسن مهرعلیزاده نیز جزو نامزدهای معرفی شده توسط این جبهه نبودند.

انتخابات ۱۴۰۰ ایران؛ جبهه اصلاحات: نامزدی برای معرفی به مردم نداریم.

با این حال حسین مرعشی، نایب رییس این جبهه و عضو کارگزاران سازندگی، روز ۲۲ خرداد گفت اگر در نظرسنجی آقای همتی یا مهرعلیزاده با اقبال نسبی مردم روبرو شوند، فضا اینطور نیست که اصلاح طلبان نامزد نداشته باشند. جبهه اصلاحات همچنین برای انتخابات شوراها که همزمان با ریاست جمهوری برگزار می‌شود یک فهرست ۲۱ نفره معرفی کرده است. این رفتار این جبهه باعث اعتراض برخی شده و نوشته‌اند اگر بنا بر رای دادن است چرا فقط باید در انتخابات شوراها رای داد. در این میان نهضت آزادی ایران که در برخی از انتخابات اخیر از نامزدهای اصلاح طلبان حمایت کرده، با صدور بیانیه‌ای اعلام کرده که نهاد انتخابات در ایران به “مفهومی انتصابی و نمایشی” تبدیل شده و “امکان مشارکت در چنین انتخاباتی را نخواهد داشت”.
به جز احزاب رسمی برخی از کنشگران سیاسی در داخل ایران نیز انتخابات را تحریم کرده‌اند. از جمله ابوالفضل قدیانی، فعال سیاسی و از چهره‌های “جنبش سبز”. تعدادی از فعالان سیاسی داخل ایران از جمله فائزه هاشمی، هاشم خواستار و همچنین تعدادی از فعالان سیاسی جریان ملی مذهبی و اصلاح طلب در خارج از جمله آلان توفیقی، یاسر میردامادی، منصور فرهنگ،مهدی نوربخش و رضا علیجانی، نیز با انتشار بیانیه‌ای انتخابات را تحریم کرده‌اند.

بیانیه ۸۷ کنشگر و فعال سیاسی و مدنی ایران: ‘نه بلند و یکپارچه به انتخابات فرمایشی’

محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور پیشین ایران، نیز پس از رد صلاحیتش چندین بار اعلام کرده که رای نخواهد داد. افرادی از ۵۰ شهر و ۲۵ استان ایران در نامه ای تحت عنوان “هم آوا برای بایکوت انتخابات خرداد ۱۴۰۰ ” خود را نمونه ای از “رنگین کمان ملت ایران، از دگراندیشان، باورها و ادیان، تیره‌ها و تبارهای گوناگون ایرانی، از استان ها و شهرها و روستاهای گوناگون از سراسر کشور” معرفی و انتخابات را تحریم کرده‌اند.

اعتراض احمدی‌نژاد به رد صلاحیتش: کشور در ‘مسیر فروپاشی’ است
چرا فراخوان تحریم انتخابات ایران رو به افزایش است؟‏

کورش زعیم، عضو هیئت رهبری جبهۀ ملی ایران، مجتبی ابطحی، کنشگر صنفی، فاطمه اسانلو، مادر زندانی جان باخته، محمد نوری زاد، زندانی سیاسی، اکرم نقابی، از مادران پارک لاله از جملۀ امضا کنندگان این نامه هستند.
تحریم انتخابات توسط خانواده قربانیان اعتراض‌های اخیر و دهه ۶۰

گروهی از تحریم کنندگان انتخابات خانواده قربانیان اعتراضات آبان ۱۳۹۸، هواپیمای اوکراینی و اعدام‌های دهه ۱۳۶۰ ، هستند که با شرکت در نشست‌هایی در کلاب هاوس مخالفت خود را با شرکت در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ اعلام کردند. برادر نوید افکاری کشتی گیر ۲۷ ساله اعدام شده، جواد سلیمانی همسر الناز نبیئی مسافر کشته شده هواپیمای اوکراین در ۳۰ سالگی، فرزانه انصاری خواهر فرزاد انصاری کارگر ۲۷ ساله جان باخته در آبان ماه، لاله بازرگان خواهر بیژن بازرگان اعدام شده در شهریور ۱۳۶۷ در سن ۲۹ سالگی و محبوبه رمضانی مادر پژمان قلی پور جوان ۱۸ ساله کشته شده در آبان ۱۳۹۸ از جمله این افراد هستند.

‘نمی‌خواهم با عکس پژمان به خانه هیچ مادری بروم’

تحریم انتخابات در گروه‌های خارج از کشور
از چند ماه پیش گروه‌ها و کنشگران سیاسی در خارج از تحریم انتخابات سخن گفته‌اند و کارزارهایی چون “رای نمی‌دهم”، “رای، بی رای” و “نه به جمهوری اسلامی” شکل گرفته است. روز ۲۱ خرداد نیز گروهی از مخالفان جمهوری اسلامی یک کنفرانس مجازی با عنوان “نه به جمهوری اسلامی؛ رای بی رای” برگزار کردند. در این نشست مجازی شاهزاده رضا پهلوی، امیرحسین اعتمادی، ناهید بهمنی، فواد پاشایی، کریم شامبیاتی، حسن شریعتمداری، مسیح علینژاد، شاهین نجفی، مسعود نقره کار، و اسماعیل نوری علا حضور داشتند. پیش از آن نیز نشست‌های مختلفی از سوی گروه‌های اپوزیسیون برای تحریم انتخابات برگزار شد. از جمله ۳۲ گروه سیاسی در قالب سه سازمان “کنگره ملیت‌های ایران فدرال”، “شورای دموکراسی خواهان ایران”، و “همبستگی برای آزادی و برابری در ایران”، از روز شنبه ۱۵ خرداد نشستی دو روزه را برگزار کردند. مرکز همکاری احزاب کردستان ایران نیز این انتخابات را تحریم کرده است.

کنفرانس مجازی تحریم کنندگان انتخابات ۱۴۰۰: ‘نه به جمهوری اسلامی؛ رای بی رای’

همچنین سه تشکل سیاسی خارج از کشور شامل اتحاد جمهوری خواهان ایران، حزب چپ ایران (فدائیان خلق) و همبستگی جمهوری خواهان ایران با انتشار بیانیه‌ای مشترک، انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ را تحریم کردند. روز ۱۷ خرداد نیز ۱۵۰ نفر از فعالان سیاسی، مدنی و صنفی در داخل و خارج از کشور طی بیانیه‌ای خواستار تحریم انتخابات “نمایشی و فرمایشی” شدند. احمد علوی، بهروز خلیق، جعفر عظیم زاده، حسن نایب هاشم، رسول بداقی، کاظم علمداری، محسن یلفانی،مهدی نوربخش، نیره توحیدی و مهرداد درویش پور از جمله امضا کنندگان این بیانیه بودند.
دو روز پیش از آن نیز بیانیه بیش از ۲۰۰ از کنشگران ایرانی مقیم خارج در تحریم انتخابات منتشر شد. عباس میلانی، رامین جهانبگلو، فریدون خاوند، کاظم علمداری، کاظم کردوانی، حسن نایب هاشم و فرشته مولوی از جمله امضا کنندگان این بیانیه بودند.

بحث موافقان و مخالفان در روزهای آخر

در روزهای مانده به انتخابات بحث درباره شرکت یا تحریم ادامه دارد. مدافعان شرکت تاکید می‌کنند که راه حل مشکلات، عدم شرکت در انتخابات نیست. آنان دولت محمود احمدی نژاد را مثال می‌زنند که به دلیل اقدامات آن گروهی از مردم ناچار به حمایت از میرحسین موسوی در سال ۸۸ شدند. آنان معتقدند که در صورت مشارکت مردم در دومین دوره انتخابات شوراها روند دولت خاتمی ادامه پیدا می‌کرد و تغییراتی در وضعیت کشور رخ می داد.
با این حال “اصلاح ناپذیر بودن جمهوری اسلامی”، ” نامشروع بودن حکومت و انتخابات آن”، “بازی دادن مردم با رقابت های مصنوعی” از جمله دلایل موافقان تحریم است. “بی اعتنایی حسن روحانی به وعده های انتخاباتی” و “اوضاع به شدت ناگوار معیشتی مردم و ناکارآمدی حکومت در رفع برخی معضلات و مشکلات معمولی” از جمله دلایل گروه دیگری از طرفداران تحریم است. برخی تحلیلگران نیز نقطه آغاز گسترده‌تر شدن تحریم را با اعتراضات ۹۶ مرتبط می‌دانند که نخستین بار شعار “اصلاح طلب اصولگرا، دیگه تمومه ماجرا” سر داده شد.

تحریم انتخابات چه سودی دارد؟‏

برجام و نقش شورانگیزی آن

برخی ناظران یکی از دلایل مهم اقبال جامعه به انتخابات و برگزیدن حسن روحانی را در سال ۹۲ امید به رفع تحریم ها و گشایش های اقتصادی متعاقب آن می‌دانند، چنانچه حتی اصولگرایان نیز جمله معروف حسن روحانی در رقابت‌ها انتخاباتی مبنی بر چرخش همزمان سانتریفیوژ و چرخ زندگی مردم علت اصلی استقبال رای دهندگان و پیروزی او در انتخابات می‌دانند. برجام و آثار اقتصادی آن در کنترل تورم و گرانی، یکی از دلایل مهم پیروزی آقای روحانی در سال ۹۶ هم بود؛ اما با خروج آمریکا از این توافق و تحریم‌هایی که در راستای فشار حداکثری اعمال شد، ورق برگشت.
از مدتی پیش برخی سایت ها احیای برجام را در تحریم یا شرکت مردم در انتخابات موثر می‌دیدند و براساس این تحلیل به نتیجه نرسیدن مذاکرات وین نیز می‌تواند در کاهش شرکت در انتخابات موثر باشد.